Փետրվարի 28. Թուրքիայի թավշյա հեղաշրջումը

Գևորգ Պետրոսյան, թուրքագետ

1997 թ.փետրվարի 28-ին Թուրքիայում տեղի ունեցավ «թավշյա հեղաշրջում», որը հայտնի է նաև հետմոդեռնիսական հեղաշրջում անունով:

1995 թ. իսլամամետ Բարօրություն (Ռեֆահ) կուսակցությունը հավաքեց ձայների մեծամասնությունը խորհրդարանական ընտրություններում և կոալիցիոն կառավարություն կազմեց Ճշմարիտ ուղի կուսակցության հետ:

Թուրքիայի 54-րդ կառավարությունը ստացավ Ռեֆահյոլ անվանումը, իսկ այն գլխավորեց Բարօրություն կուսակցության առաջնորդ Նեջմեթին Էրբաքանը:

Վարչապետ Էրբաքանի կաբինետն անմիջապես աչքի ընկավ իսլամի տարածմանն ուղղված քայլերով` դպրոցում ուսուցումը դարձավ 8 տարի, մտցվեցին Ղուրանի դասընթացներ, կանանց թույլատրվեց գլխաշորով այցելել ուսումնական և պետական հաստատություններ, կրոնական դպրոցների դիպլոմների աստիճանը զգալի բարձրացվեց:

Այս ամենը չէր կարող անարձագանք մնալ թուրքական զինվորական շրջանակներում. Թուրքիայի զինված ուժերը տասնամյակներ շարունակ եղել են պետության աշխարհիկ հիմքերի պաշտպանը:

Եվ այսպես, 1997 թ. փետրվարի 28-ին գումարվում է Թուրքիայի ազգային անվտանգության խորհրդի (MGK) արտահերթ նիստ, որը շարունակվում է 9 ժամից ավել:

Նիստին մասնակցած բարձրաստիճան զինվորականները գործող կառավարությունից պահանջում են անհապաղ դադարեցնել կրոնական ազդեցության մեծացումը: Նիստից հետո զինվորականները կառավարությանն են ներկայացնում իրենց պահանջների փաթեթը, որով կոչ էր արվում անմիջապես հետ կանգնել կրոնական ուղղվածություն ունեցող որոշումներից:

Ճնշման ներքո Էրբաքանի կառավարությունը ստիպված է լինում հրաժարական ներկայացնել: Իսկ արդեն 1998 թ. հունվար ամսին Թուրքիայի սահմանադրական դատարանը վճռում է փակել Բարօրություն կուսակցությունը` «պետության աշխարհիկ հիմքերը խարխլելու» մեղադրանքով:

Նշենք, որ Թուրքիայի ներկայիս վարչապետ Թայիփ Էրդողանը Բարօրության կուսակցության ակտիվ գործիչներից է եղել և 1997 թ. զբաղեցնում էր Ստամբուլի քաղաքապետի պաշտոնը:

1998 թ. Էրդողանը դատապարտվում է 1 տարվա ազատազրկման` Սղերթում ելույթի ժամանակ, ըստ դատարանի, «կրոնական, ազգային ատելություն տարածելու» մեղադրանքով` իսլամիստական բնույթի բանաստեղծություն արտասանելու համար:

Մասնավորապես, հանրահավաքի ժամանակ Էրդողանը հայտարարել էր. «Մինարեթները մեր սվիններն են, գմբեթները` մեր սաղավարտները, մզկիթները` մեր զորանոցները, իսկ հավատացյալները` զինվորները» (այս տողերը պատկանում են Զիյա Գյոքալփին):

Դատարանը հետագայում Էրդողանի 1 տարի ազատազրկումը դարձնում է 10 ամիս, ապա` 4 ամիս:

Վերջին տարիներին ընթանում է «Փետրվարի 28-ի» գործով խոշոր դատավարությունը, որով անցնում են մի քանի տասնյակ գեներալներ: Այս գործով անցնող բարձրաստիճան զինվորականների մի մասը պահվում է կալանքի տակ:

Նշենք, որ ի տարբերություն Թուրքիայի պատմության նախորդ հեղաշրջումների, այս անգամ թուրք զինվորականությունը չգնաց ուղղակի ուժի կիրառման, ինչի պատճառով էլ այն ստացավ «թավշյա» հեղաշրջում անվանումը:

http://haynews.am/hy/1362077249