Վիլսոնի Իրավարար վճիռը միջազգայնորեն գործոն դարձնելու ժամանակն է

Նոյեմբերի 22-ն ամերիկայի բնակիչների համար նշանավորվում է Գոհունակության օրվա տոնով, իսկ հայ ժողովրդի համար ԱՄՆ նախագահներից մեկի` Վուդրո Վիլսոնի շնորհիվ օրը բոլորովին այլ նշանակություն ունի:

1920 թվականի նոյեմբերի 22-ին ԱՄՆ-ի 28-րդ նախագահ Վուդրո Վիլսոնի Իրավարար վճռով եւ ստորագրությամբ վավերացվեց Միացյալ Նահանգներին միջազգային հանրության տված մանդատի լիազորությունը, եւ արձանագրվեց Հայաստանի եւ Թուրքիայի սահմանը։ Ավելի քան 90 տարի առաջ ԱՄՆ նախագահի այս որոշումով Հայաստանը ստանում էր Վանի, Բիթլիսի եւ Էրզրումի, ինչպես նաեւ Տրապիզոնի նահանգներն ու ելք դեպի Սեւ ծով: Այդ որոշումը մինչ այժմ որեւէ մեկը չի բեկանել, բայց միջազգային այս կարեւոր փաստաթղթի առավելություններից հայկական նորօրյա դիվանագիտությունը դեռ չի կարողանում օգուտներ քաղել:

Իրավական վճռի ամբողջական փաթեթը նախորդ տարի է ամբողջությամբ հրատարակվել: Կանադայում Հայաստանի նախկին դեսպան եւ “Մոդուս Վիվենդի” կենտրոնի տնօրեն Արա Պապյանը կարծում է, որ 2015-ի Ցեղասպանության 100-ամյա տարելիցի ժամանակ փաթեթը պետք է դնել միջազգային հանրության, մասնավորապես` ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի, միջազգային դատարանի սեղանին: Իսկ մինչ այդ անհրաժեշտ է վճիռը թարգմանել ու գործում նաեւ օտարերկրյա իրավաբանների ներգրավել:

“Հաշվի առնելով, որ մեր կառավարությունը գյուղացիների համար դասախոսություններ կազմակերպելու համար ծախսում է 16 մլն 600 հազար դոլար, կարծում եմ՝ 1-2 մլն նույն կառավարությունը կարող է հատկացնել նման աշխատանքի համար”,- ասաց Արա Պապյանը։

Վճռի համաձայն, միավորվելով Հայաստանի հետ, հայկական անկախ պետությունը կունենար 160 հազար քառակուսի կիլոմետր տարածք: Եթե Իրավարար վճիռը հաստատի Հայաստանը, ե՛ւ տարածքներ կկարողանա հետ ստանալ, ե՛ւ տնտեսական օգուտներ ունենալ ե՛ւ, որ ամենակարեւորն է, անվտանգության երաշխիքներ:

“Առաջին հայացքից այս հարցը կապ չունի Ղարաբաղի հետ, բայց էականորեն ունի, որովհետեւ, եթե թուրքական զորքերը Հայաստանիցից հեռու կանգնեն ոչ թե 30-40, այլ 300-400 կմ վրա, վստահաբար, ադրբեջանական կողմը որեւէ արկածախնդրության չի գնա, որն իրենք լավ են հասկանում, որ միայնակ ազնիվ պայքարի մեջ չեն կարող հաջողել”,- նշեց Արա Պապյանը։

Մասնագետների կարծիքով, Վիլսոնի գծած քարտեզն այսօր էլ լիովին արդիական է, պարզապես անհրաժեշտ է ՄԱԿ-ի միջազգային դատարանի միջոցով հաստատել դրա վավերականությունը, ինչից հետո Անվտանգության խորհրդից պահանջել դրա ի կատար ածումը:

Իսկ ինչու՞ միջազգային նույն հանրությունը կհամաձայնի՞ ի կատար ածել 9 տասնամյակ առաջ կայացված վիլսոնյան որոշումը:

“Այսօր ունենալ ավելի թույլ, ավելի վերահսկելի եւ տարածքով ու բնակչությամբ ավելի փոքր Թուրքիա, ձեռնտու է ե՛ւ Եվրամիությանը, ե՛ւ ԱՄՆ-ին, ե՛ւ Ռուսաստանին: 1985 թվականին շատերի համար անհնար էր անկախ Հայաստանի գոյությունը, բայց 5-ամյակ հետո Սովետմիության նման երկիրը տրոհվեց, եւ առաջացավ անկախ Հայաստան: Այսօր Թուրքիան շատ ավելի թույլ է, տկար է՝ ամեն առումներով, քան Սովետական Միությունն էր ժամանակին։ Չկան հավերժական կայսրություններ, երկրներ, ամեն ինչ փոփոխական է, պարզապես մենք պետք է պատրաստ լինենք, որ իրավիճակը կարողանանք օգտագործել”,- ասաց Արա Պապյանը:

2009 թվականին նոյեմբերի 6-ի նիստում հայրենի կառավարությունը բացասական եզրակացություն տվեց Ազգային ժողովի “Դաշնակցություն” եւ “Ժառանգություն” խմբակցությունների նախաձեռնությանը, որոնք առաջարկում էին նոյեմբերի 22-ը հայտարարել Հայրենատիրության օր։ Եթե օրը չնշել, ապա գոնե անհրաժեշտ է Հայաստանի Հանրապետությունը ճանաչել որպես Հայաստանի Առաջին Հանրապետության իրավահաջորդ եւ ելնելով այս փաստաթղթից` պահանջներ ներկայացնել: Տարածքային խնդիրները լուծելու համար ռազմական, տնտեսական եւ քաղաքական ճանապարհներից ավելի հարմար է իրավական ճանապարհը: Արա Պապյանը վստահ է` մի քանի դատապաշտպան վարձելը շատ ավելի էժան է, քան մի քանի գումարտակ զինվոր պահելը:

http://www.yerkirmedia.am/?act=news&lan=hy&id=10821