Սահմանադրական գործընթացում ժողովրդի գաղափարները չեն քննարկվում

Թուրքիայի տնտեսական և քաղաքական ուսումնասիրությունների հիմնադրամի (TESEV) Ժողովրդավարացման ծրագիրը հրապարակել է նոր սահմանադրական գործընթացի վերաբերյալ Սահմանադրությանը հետևող աշխատանքային խմբի երկրորդ զեկույցը: Զեկույցում քննադատվում է այն փաստը, որ քաղաքացիական հասարակությունից ստացված տեսակետներն ու առաջարկները չեն կիսվել հանրության հետ, և որ սահմանադրական գործընթացում չի ապահովվել հասարակության մասնակցությունը:

Ֆերհաթ Քենթելի, Լևենթ Քյոքերի, Մեհմեթ Ուչումի և Օզգե Գենչի հեղինակած սույն զեկույցի առաջին մասում տվյալ ժամանակաշրջանում սահմանադրական գործընթացում արձանագրված դրական և բացասական զարգացումների հետ մեկտեղ գնահատվում են նաև քաղաքական գործիչների, քաղաքացիական հասարակության և զանգվածային լրատվամիջոցների` նոր սահմանադրական գործընթացում ունեցած դերը և մասնակցությունը: Զեկույցի երկրորդ մասում քննարկվող ժամանակահատվածում զգալի և էական մի թերություն հիմք ընդունելով` դասակարգվում և արժևորվում են մինչև 2012 թ. ապրիլ ամիսը Թուրքիայի ողջ տարածքից Սահմանադրական համաձայնեցման հանձնաժոովին գրավոր կերպով ներկայացված առաջարկությունների և տեսակետների հեղինակ քաղաքացիական հասարակության կազմակերպությունների` նոր սահմանադրության վերաբերյալ ունեցած հայացքները:

Զեկույցը, ուշադրություն հրավիրելով այն հանգամանքի վրա, որ սույն գործընթացը մեկնարկել էր` «ժողովրդի սահմանադրություն լինելու» խոստմամբ, շեշտում է, թե այդ մասնակցությունը չի ներկայացվել հանրությանը, և հայտնի չէ, թե հասարակության տեսակետներն ու առաջարկները որքանով են ազդել սահմանադրության կառուցվածքի և ներկայում մշակվող հոդվածների կազմման վրա:

Զեկույցում ուշադրություն է հրավիրվում նաև այն տպավորության վրա, թե հանրությունը գործիք է դարձել այս գործընթացում, և որ սահմանադրության կառուցվածքի գործընթացի քննարկումները կայացել են քաղաքական կուսակցությունների սովորական սահմանների և դիրքորոշումների համատեքստում, և որ մեծ տեղ չի տրվել հանրության տեսակետներին: Զեկույցում նաև նշվում է, թե այս իրավիճակը գործընթացի հանդեպ անվստահություն կառաջացնի հանրության շրջանում:

«Քաղաքական կուսակցությունների կարմիր գծերը վեր են դասվում հասարակական պահանջներից»

Զեկույցում քննադատվում է, որ հանձնաժողովը հիմնվելուց անմիջապես հետո, թեկուզ և մասամբ, թերացել է հանրությանը հաղորդելու իր մեթոդներում, անդրադառնալով հայտարարված աշխատանքային մեթոդների 11-րդ հոդվածի` սահամնադրությունը գրի առնելու չորս փուլանոց գործընթացին, ընդգծվում, թե հանձնաժողովն սկսել է ուղղակիորեն տեքստեր կազմել:

Զեկույցում շեշտվում է, որ ըստ ստացված տպավորության` հանձնաժողովը անհատների, հասարակական կազմակերպությունների և զանազան պլատֆորմներից եկող ու Թուրքիայի քաղաքական տարբեր գույներն արտացոլող հասարակական պահանջների փոխարեն, ավելի կարևորում է քաղաքական կուսակցությունների «կարմիր գծերը»:

«Նախագահական համակարգի քննարկումը բացասական ազդեցություն կթողնի»

Զեկույցում նոր սահմանադրական աշխատանքների այս փուլի քաղաքական դերակատարների առնչությամբ նշվում է, թե մեկ այլ կարևոր խնդիր էլ, որին պետք է անդրադառնալ, այն բանավեճն է, որը հարուցել է անձամբ վարչապետ Էրդողանի և իշխանական կուսակցության խոսնակների արած «նախագահական համակարգի» մասին առաջարկը: Ընդգծվում է, թե այդ հարցի վերաբերյալ քննարկումը թե հանձնաժողովի վրա ազդեցություն է թողնում` հասարակության համեմատ ավելի սուր կարմիր գծերի տեր քաղաքական կուսակցությունների կողմից, և թե այնպիսի մի թեմա է, որը կարող է բացասական ներգործություն թողնել նոր սահմանադրական աշխատանքների վրա:

Զեկույցում տեղ է գտել նաև տեսակետ այն մասին, թե քաղաքացիական հասարակության առաջարկներն ուսումնասիրելիս նկատվել է, որ իրենց ակտիվությամբ աչքի ընկած խմբերը բավարար չափով ունակություններ և ճարպկություն չեն ցուցաբերել` քաղաքականությանը և որոշում կայացնողներին միջամտելու առումով:

«Գերիշխող է բևեռացված մի քաղաքական մշակույթ»

Զեկույցում, նոր սահմանադրության հետ անմիջականորեն առնչվող և հասարակության օրակարգ «ընդգրկվել կարողացած» այդ քննարկումներից բացի, նշվում է, թե «ընդհանուր քաղաքական մթնոլորտը», որում գերիշխող է բևեռացված մի քաղաքական մշակույթ, ստվեր է գցում սահմանադրական քննարկումների վրա: Զեկույցի համաձայն` արագ արմատավորված և օրակարգը մանիպուլիացիաների ենթարկող այնպիսի խնդիրների պատճառով, ինչպիսիք են` Ուլուդերեի ջարդը և արհեստական վիժեցումը, սահմանադրական քննարկումները երբևիցե չեն կարողացել արդիական օրակարգը իրոք սահմանող հարցի վերածվել:

Զեկույցում նաև նշվում է, թե ինչպես նախկինում, այս ժամանակաշրջանում ևս զանգվածային լրատվամիջոցներում հրապարակված լուրերի և մեկնաբանությունների մեծ մասում գերիշխող մոտեցումը ոչ այնքան տեղեկացնելն ու բանավեճը հարստացնելն է, այլ «արտացոլելը»;

Ըստ զեկույցի`

2011 թ. հոկտեմբերի 19-ին իր պաշտոնական պարտականություններն ստանձնած հանձնաժողովը մինչև 2012 թ. մայիսի 4-ը 3 առանձին «ենթահանձնաժողովներում» ունկնդրության է արժանացրել 42 քաղաքական կուսակցությունների, համալսարանների և զանազան հաստատությունների, 39 մասնագիտացված կազմակերպությունների և արհմիությունների, 79 միություններից, հիմնադրամներից և պլատֆորմներից բաղկացած քաղաքացիական հասարակական կազմակերպությունների:

Սահմանադրական համաձայնեցման հանձնաժողովին նոր սահմանադրության վերաբերյալ հանձնաժողովի պաշտոնական կայքէջի, էլեկտրոնային հասցեի և նորմալ հասցեի միջոցով հաղորդվել են մոտ 64 հազար հոգու տեսակետներ, որոնցից 440-ը ստացվել է քաղաքացիական հասարակական կազմակերպություններից:

Հանձնաժողովին տեսակետ են հայտնել ամենատարբեր կազմակերպություններ` «սոցիալ-տնտեսական» հիմք ունեցող կազմակերպություններից մինչև «սոցիալ-մշակութային» հիմք ունեցողները, քաղաքացիական կազմակերպություններից մինչև հասարակական միությունները: Առկա են բանվորական արհմիությունների, գործատու կազմակերպությունների, համալսարանների, փաստաբանական գրասենյակների, պալատների, կրոնապաշտ սուննի մուսուլման շրջանակների, ալևիների, քրիստոնեական և հրեական ինքնություններ ներկայացնող կազմակերպությունների, կանանց, սեռական փոքրամասնությունների խմբերի, էկոլոգիական մոտեցումներ որդեգրած շրջանակների, հաշմանդամների, աշխարհիկ ժամանակակից կամ ծայրահեղ ազգայնամոլ ուղեգիծ ունեցող խմբերի առաջարկները:

http://agos.com.tr/haber.php?seo=anayasa-surecinde-halkin-fikirleri-tartisilmiyor&haberid=3172

Թարգմանեց Մելինե Անումյանը

Akunq.net