Ցեղասպանությունը համաշխարհային մամուլի էջերում

Սերդար Քայա

[Ստորև հատվածներ են ներկայացվում New York Times պարբերականից, որում անդրադարձներ կան Ցեղասպանությունից առաջ Անատոլիայում ապրող քրիստոնյա փոքրամասնության դեմ կատարվածի վերաբերյալ: Դրանք ընդամենը մի մասն են այն բազմաթիվ սարսափելի օրինակների, որոնցից գրեթե բոլորը մատնանշում են նույն փաստը: Թարգմանությունների հեղինակը ես եմ]:

Լուր 1. «Թուրքերը 100 հույն են սպանել»

«Փոքրասիացի հույն փախստականներն այսօր զեկուցեցին Իզմիրից 25 մղոն հյուսիս-արևմուտքում գտնվող Ֆոչա գյուղաքաղաքում թուրքերի կողմից 100 հոգու դեմ իրականացված կոտորածի մասին: Ջարդերի ենթարկվածների մեջ եղել են նաև քահանաներ, տարեցներ և մանուկներ: / Ըստ պաշտոնական զեկուցման` գյուղաքաղաքի վրա հարձակում գործած մի զինված խումբ [գյուղաքաղաքի բնակիչների ունեցվածքը] թալանելուց հետո հրկիզել է բոլոր շենքերը: Ենթադրվում է, թե համապատասխան անձինք վայելել են թուրք ոստիկանության աջակցությունը: / Գյուղաքաղաքի բնակիչները, որոնց մեծ մասը հույն է, իրենց գույքը լքելով` փախչել են այնտեղից, և նրանցից 3.800-ը հասել են Սալոնիկ: Գյուղաքաղաքի բնակիչները հայտնել են, որ սպանվածների մարմինները գցվել են ջրհորները»: (17-ը հունիսի, 1914 թ.)

Լուր 2. «Թուրքերը քրիստոնյաներին խորհուրդ են տալիս փախչել»
«Կառավարության ողջ ուշադրությունը և մտահոգությունը սևեռված են Դաշնակից ուժերի նավատորմի` Դարդանելի նեղուցով անցնելու հավանականության վրա»: Կարծես թե կառավարության այդ մտավախությունը կիսում են նաև գերմանական ուղեկցորդները: Գերմանիայի գլխավոր հյուպատոս Բարոն ֆոն Վանգենհայմը Բալկանյան պետություններից մեկի` Ստամբուլում գտնվող մի նախարարի զգուշացրել է, որ եթե Դաշնակից ուժերի նավատորմը հարկադրանք կիրառի նեղուցների հարցում, թուրքերն իրենց բարկությունը կթափեն քրիստոնյա բնակչության վրա և կոտորած կանեն: Ստամբուլում նախարարներն այլևս չնչին իսկ ջանք չեն գործադրում քրիստոնյա հպատակների հանդեպ իրենց զգացմունքները թաքցնելու առումով»: (11-ը հունվարի, 1915 թ.)

Լուր 3. «Քրիստոնյաները մեծ վտանգի տակ են»

«Իրավիճակը քրիստնյաների համար վերին աստիճանի վտանգավոր է անգամ մեծ քաղաքներում: Ներքին գործերի նախարար Թալեաթը Թուրքիայում հունաց պատրիարքարանի մի ներկայացուցչի հայտարարել է, որ Թուրքիայում այսուհետ տեղ կա միայն թուրքերի համար»: (13-ը հունվարի, 1915 թ.)

Լուր 4. «Ամբողջ դաշտավայրը ծածկված էր հայերի դիակներով»

«Լուրեր են ստացվել, թե թուրքերը և քրդերը կոտորել են տղամարդկանց, կանանց և եևեխաների»:  (20-ը մարտի, 1915 թ.)

Լուր 5. «Նոր կոտորածներ` թուրքերի կողմից»

«Իզմիրի հյուսիսում գտնվող մի գյուղաքաղաքում 60 քրիստոնյա ընտանիք բարբարոսաբար սպանվել է»: (22-ը մարտ, 1915 թ.)

Լուր 6. «Կոտորածները դադարեցնելու աղերսանք` Թուրքիային»

«Կոտորածների մասին լուրեր և նոր սպառնալիքներ ստացվելուց հետո ԱՄՆ-ը աղերսել է թուրքական կառավարությանը վերջ դնել հայ քրիստոնյաների տառապանքներին»: (28-ը ապրիլի, 1915 թ.)
Լուր 7. «Կոտորվել են  6.000 հայեր»

«Վանում կատարվող թուրքական և քրդական բարբարոսությունը 1895 թ. մակարդակին է: / Հայերն իրենց դեմ միաբանված թուրքերի և քրդերի դեմ պաշտպանվում են, ինչով որ կարող են, սակայն նրանց արագ օգնություն է անհրաժեշտ»: (18-ը մայիսի, 1915 թ.)

Լուր 8. «Դաշնակից ուժերը կպատժեն ոճրագործություն կատարած թուրքերին»

«Ընդդեմ կատարված նոր ոճիրների` Դաշնակից ուժերի կառավարությունները օսմանյան կառավարությանը հաղորդել են, որ այդ կոտորածների համար իրենք պատասխանատու են համարելու կառավարության բոլոր անդամներին»: (24-ը մայիսի, 1915 թ.)

Լուր 9. «Հայերի նոր կոտորածներ»

«Ռուսների կողմից Վանի և Թուրքահայաստանի գրավումից հետո քրդական հրոսակախմբերը Բիթլիսում, Մուշում և Դիարբեքիրում շարունակում են վայրենություններ գործել: Քրիստոնյա բնակչությանը քրդերից պաշտպանելու համար հետզհետե ավելի մեծ թվով հայ կամավորներ են կյանքի գնով մարտնչում»:  (6-ը հունիսի, 1915 թ.)

Լուր 10. «Թուրքերը վռնդում են տեղացի քրիստոնյաներին»

«Օսմանյան կայսրությունում ապրող քրիստոնյաները թուրքերի կողմից Բյուզանդական կայսրության գրավումից մինչ օրս չէին գտնվել այդչափ լարվածության և վտանգի տակ: / Հայերն ու հույները համակարգված և հավաքական կերպով դուրս են հանվում իրենց տներից, աքսորվում հեռավոր վիլայեթներ և այդ վայրերում փոքր խմբերով թուրքական գյուղերում ցրվելով` կանգնեցվում իսլամ ընդունելու կամ սրի հարվածից կամ սովից մեռնելու երկընտրանքի առջև: Միաժամանակ նրանց հարևանները կամ էլ մակեդոնիացի գաղթականները բռնազավթում են նրանց տները և [այլ] ունեցվածքը: (12-ը հուլիսի, 1915 թ.)

Վերջաբան

Փաստորեն, (ինչպես որ բացահայտ կերպով այդ մասին հիշատակվում է նաև օսմանյան խորհրդարանի պատգամավորների պալատում) «կառավարության կողմից կազմավորված ավազակախմբերը» որոշ տարեթվից հետո Անատոլիայի բոլոր կողմերում համակարգված կերպով իրագործել են մեծ ու փոքր մասշտաբի կոտորածներ: Միաժամանակ, այն դեպքում, երբ որոշ էթնիկ խմբեր կորցրել են իրենց գրեթե ողջ ունեցվածքը, մյուսները հարստացել են նրանց կորցրածով: Այսինքն, պարզվում է, որ հայկական սփյուռքի պատմածը բոլորովին էլ հեքիաթ չէ: Եվ նշանակում է, որ պետք է մի քիչ էլ հարցականի տակ դնենք թուրքական պետության պատմած հեքիաթները:  

Մեկ այլ փաստ էլ, որը մատնանշում են այս բոլոր դեպքերը, այն է, որ որևէ խմբի ազատության մարտիկը շատ հանգիստ կարող է դառնալ մեկ ուրիշի հրոսակախումբը: Բնականաբար, նույն կերպ որևէ խմբի ազատագրական մարտիկը կարող է դառնալ մեկ ուրիշի ցեղասպանը:

 (Բերված օրինակները համընկնում են Ցեղասպանության սկզբնական ժամանակաշրջանին: Առաջիկա կիրակի օրը կշարունակեմ ժամանակագրական կերպով նմուշներ ներկայացնել համաշխարհային մամուլի էջերից: Այդ լուրերը գնալով ավելի սարսափելի են դառնալու):

taraf@serdarkaya.com

http://www.taraf.com.tr/serdar-kaya/makale-dunya-basininda-soykirim.htm

Թարգմանեց Մելինե Անումյանը

Akunq.net