Հայոց ցեղասպանության հարցում երեք հարցադրում Թուրքիային` «Զաման»-ից

Թուրքական «Զաման»-ի թղթակից, սյունակագիր Էթյեն Մահչուպյանը Հայոց ցեղասպանության հետ կապված` երեք հարցադրումներ է արել թուրք պատմաբաններին եւ Թուրքիայի իշխանություններին:

Ինչպես հաղորդում է «Արմենպրես»–ը, Մահչուպյանը գրում է, որ 1915-ի իրադարձությունների հետ կապված` թուրք պատմաբաններն ու իշխանությունները մինչեւ այսօր չեն պատասխանել երեք հիմնական հարցերի, թե «Որտեղ՞ էին հայ տղամարդիկ, երբ իշխանությունները հարկադրաբար գաղթի էին ենթարկում նրանց ծնողներին, երեխաներին եւ կանանց», «Ինչ՞ եղավ այդ մարդկանց ունեցվածքը» եւ «Ինչու՞ չքացան այդ իրադարձությունների մասին պատմող արխիվային նյութերը»:

«Թալեաթի տետրում նշվում է, որ Էդիրնեից մինչեւ Կարս զինված պահակախմբերի ուղեկցությամբ քարավաններով գաղթի ենթարկվածները կանայք, երեխաներ եւ ծերեր են: Մյուս կողմից` թուրք պատմաբանները պնդում են, թե այդ ժամանակ հայերն ապստամբել եւ հարյուր հազարավոր թուրքերի են սպանել: Իսկ ինչպես՞ եղավ, որ այդ տղամարդիկ չփորձեցին փրկել ժանդարմների ուղեկցությամբ աքսորվող իրենց կանանց, երեխաներին եւ ծնողներին: Ինչու՞ չկռվեցին աքսորվող հայերի քարավանների վրա հարձակվող ավազակախմբերի դեմ: Եթե այդ ժամանակ հայերի թիվն անգամ 1,5 մլն էր, ապա գոնե 300 զենք բռնող տղամարդ կգտնվեր: Միգուցե պատասխանն այն է, որ հայ տղամարդիկ զինծառայության մեջ էին թուրքական բանակում: Բայց չէ՞ որ նրանցից շատերը կփախչեին բանակից եւ կգնային փրկելու իրենց հարազատներին: Այդ դեպքում` որն է պատասխանը. գուցե նրանցից շատերն արդեն սպանվա՞ծ էին:

Երկրորդը` 1915-ից առաջ հայերի մեծ մասը բնակվել է քաղաքների կենտրոններում, ինչը նշանակում է, որ այդ քաղաքների կենտրոնական մասերի կառույցների եւ տարածքի մեծ մասը նրանց է պատկանել: Նրանք հողատարածքներ եւ այլ անշարժ գույք են ունեցել նաեւ քաղաքներից դուրս, այդ թվում` վանքեր եկեղեցիներ, գերեզմանոցներ: Իսկ ինչ՞ եղավ այդ հարստությունը, ում՞ ձեռքն անցավ այն եւ ի՞նչ մեխանիզմով: Այդ հարստության նոր տերերը ինչպիսի՞ կապեր ունեին ղեկավարության հետ: Ինչպե՞ս ստացվեց, որ հայերի թողած անշարժ գույքը իթթիհաթականների կողմից բռանգրավվեց եւ որպես ավար բաժանվեց իրենց մտերիմներին եւ հավատարիմներին: Կարճ ասած` ցեղասպանության հարցը միայն մարդկանց նկատմամբ կատարված դաժանությունը չէ, այլ նաեւ դրա ինչպես եւ ինչ նպատակով իրագործումն ու դրանից նոր վերաբախշման համակարգ ստեղծելն է: Այսինքն` սա նաեւ ներքին` «թուրքական հարցի» հետ առերեսվելու խնդիր է:

Եւ երրորդը` որտեղ՞ են 1915-ի իրադարձությունների փաստաթղթերը: Բոլորն ամեն առիթով խոսում են արխիվները բացելու մասին: Ինչու՞ չեն հարցնում, թե ուր՞ են կորել իթթիհաթականների կենտրոնական արխիվը, այդ ժամանակ հատուկ ծառայության արխիվը, ներքին գործերի նախարարության արխիվը եւ հայերի գաղթը կազմակերպած բաժնի արխիվը: Չնայած` բազմաթիվ օրինակներով ապացուցվում է, որ 1915-ի իրադարձությունների մասին գրված արխիվները հետագայում կանխամտածված կերպ վերացվել են: Իսկ ինչու՞ Օսմանյան կայսրության պես «արխիվասեր» պետության ղեկավարները չպահպանեցին նման զգայուն ժամանակաշրջանի արխիվները: Ինչու՞ դրանից մնացած մասն էլ գերադասվեց պահ տալ զինված ուժերի գլխավոր շտաբի` մինչ օրս փակ արխիվին: Ինչպես երեւում է` ցեղասպանության հարցը միայն անցյալում կատարվածի հետ չի կապված, այն կապված է նաեւ պետության կողմից ներկայում եւս շարունակվող մտածելակերպի եւ ստատուս քվոն պահպանելու հետ: Այս թեման վաղուց դուրս է եկել «հայկական հարց» լինելուց: Այն վերածվել ժողովրդավարացման, նոր Թուրքիա կառուցելու եւ դրա շնորհիվ` մեր միմյանց երեսին նայել կարողանալու նախապայմանի», -«Զաման»-ում գրում է Մահչուպյանը: 

http://armenpress.am/arm/news/681362/hayoc-cexaspanutyan-harcum-ereq-harcadrum-turqiayin.html