Մայրենի Լեզուներուն Ազատութիւն. Թուրքիոյ Փոքրամասնութիւններու Յայտարարութիւնը

Մայրենի լեզուի միջազգային օրուան առիթով Թուրքիոյ մէջ ապրող եւ իրենց մայրենի լեզուին համար պայքարող բոլոր փոքրամասնութիւնները ընդհանուր «Մայրենի լեզուով կրթութեան իրաւունք» վերնագիրով հաղորդագրութիւն մը հրապարակած են: Այս մասին կը տեղեկացնէ թրքական «Էվրէնսէլ» կայքը:

Յաղորդագութեան մէջ կ’ըսուի, թէ աշխարհի մէջ գոյութիւն ունեցող վեց հազար լեզուներէն միայն 300ը պաշտօնական լեզուի կարգավիճակ ունի, բազմաթիւ լեզուներ եւ մշակոյթներ ոչնչացման եզրին կը գտնուին: Թուրքիոյ մէջ պաշտօնակն լեզուէն բացի՝ 34 լեզու կը խօսուի: Այդ լեզուներէն 18ը ոչնչացման վտանգին առջեւ կը գտնուին:

Յաղորդագրութեան մէջ կը նշուի նաեւ, թէ վերջին քառորդ դարուն վտանգուած լեզուներու շարքին են՝ Ուպիխերէն (հին Կովկասեան լեզու), կապատովկիոյ յունարէնը, համշէներէնը, որոնք UNESCO-ի կողմէ յայտարարուած են անհետացման եզրին գտնուող լեզուներու շարքին կը գտնուին: Քիւրտերը, լազերը, համշէնցիները, վրացիները, ատիկեցիները 21 Փետրուարի Մայրենի լեզուի միջազգային օրուան առիթով մէկ անգամ եւս իրենց մայրենի լեզուն ազատ ձեւով եւ կեանքի տարբեր մարզերուն մէջ ազատօրէն օգտագործելու իրաւունք կ’ուզեն:

Թերթը կը նշէ, որ լազ Փընար Պայրաքտար իր մայրենի լազերէն լեզուն սորված է դասընթացի երթալով: Ան յայտնած է, թէ քաղաքական միջավայր չկայ՝ մայրենի լազերէն լեզուն եկող սերունդներուն փոխանցելու համար: Լեզու մը դասաւոնդուելու համար գրաւոր աղբիւրներու կարիք ունի, նշած է Պայրաքտար եւ աւելցուցած, թէ լազերէն լեզուն սորվեցնելու համար գրաւոր աղբիւրներ կ’ուսումնասիրէ: «Մայրենի լեզուով կրթութիւնը մարդու ամէնէն բնական իրաւունքն է: Նոր սահմանադրութիւնը կրնայ հնարաւորութիւն մը տալ՝ մայրենի լեզուն հանրային ոլորտին մէջ մատչելի դարձնելու համար», ըսած է ան:

Համշէնի մշակոյթի հետազօտութեան եւ գոյատեւման ընկերակցութեան (HADİG) խորհուրդի անդամ Մուսթաֆա Ուզունքայա համշենէրէն սորված է միջնակարգ կրթութենէն ետք միայն: Իրենց գիւղին մէջ երեխաները թրքերէնին լաւ չտիրապետելու պատճառով, անոնց արգիլած են համշէներէն խօսիլ: Ան իր մայրենի լեզուն բացայատելէն ետք, այդ ուղղութեամբ կը կատարէ ուսումնասիրութիւններ, որուն համար ալ հիմնած են HADİG կեդրոնը՝ մայրենի լեզուն չկորսնցնելու համար: «Մեր մայրենի լեզուն ինչպէս պիտի սորվեցնենք մեր զաւակներուն: Լեզու մը յաջորդ սերունդին փոխանցելու ամէնէն արդիւնաւէտ միջոցը՝ առօրեայ կեանքին մէջ գործածելն է եւ անոր համար պէտք է գրաւոր աղբիւրներ գոյութիւն ունենան,-ըսած է ան:

Աղբիւրը կը նշէ, որ Փետրուար 21ին՝ Մայրենի լեզուի միջազգային օրուան առիթով, Տիարպերքիրի Սուր շրջանին մէջ «Ահմէտի Խան» անուան լեզուի ուսուցման կեդրոն պիտի բացուի: Բացումէն ետք, քրտերէնը կրթութեան լեզու ըլլալու դիմումնագիրը երթով պիտի ներկայացուի Տիարպեքիրի կրթութեան տնօրէնութեան:

http://tert.am/hy/news/2012/02/21/turk-small/