Հայերի խնդիրները ԹԵՍԵՎ-ի (Թուրքիայի տնտեսական և սոցիալական հետազոտությունների թուրքական հիմնադրամ) զեկույցում

Մերիչ Թաֆոլար

ԹԵՍԵՎ-ի պատրաստած «Լսել Թուրքիայի հայերին. խնդիրներ, պահանջներ և լուծման առաջարկներ» վերնագրով զեկույցում (ԹԵՍԵՎ-ի ողջ զեկույցը կարող եք կարդալ այստեղ) նշվում է, թե անհրաժեշտ է, որ կառավարությունը ֆինանսական աջակցություն ցուցաբերի, որպեսզի հայկական դպրոցների համար դասագիրք պատրաստվի և ուսուցիչների աշխատավարձը վճարվի:

Զեկույցում պահանջվում է համալսարաններում Հայոց լեզվի և գրականության ամբիոններ բացել, հայերեն ռադիո և թատրոն ստեղծել:

Զեկույցում շեշտելով, որ սահմանադրության մեջ ամրագրված քաղաքացիության սահմանումը բոլոր էթնիկ խմբերի համար պետք է հավասար լինի, տեղ է գտել մի պահանջ, համաձայն որի` «Թուրքական ինքնությանը» վիրավորանք հասցնելու հարցում ցուցաբերված զգայունությունը պետք է ցուցաբերվի բոլոր էթնիկ և կրոնական ինքնությունների համար:

ԹԵՍԵՎ-ի անունից Գյունայ Գյոքսու Օզդողանի ու Հովհաննես Քըլըչդաղի պատրաստած զեկույցում Ստամբուլում, Անկարայում, Անթակյայում կատարված մի շարք աշխատանքների արդյունքները ամփոփվել և ներկայացվել են հանրությանը: Զեկույցում մասնավորապես առաջ են քաշվում հետևյալ առաջարկները.

Համակարգված խտրականություն

-Նոր սահմանադրությունը դեռևս ընդգրկուն և բոլոր էթնիկ խմբերի համար հավասար քաղաքացիական բնորոշում պետք է ներառի: Այս ուղղությամբ ոչ մի ձևով էթնիկ ինքնությունների երաշիք չպետք է տրվի:

-Թուրք ինքնությունը վիրավորելու հարցում ցուցաբերված զգայունությունը պետք է ցուցաբերվի բոլոր էթնիկ և կրոնական ինքնությունների համար, գոյություն ունեցող օրենքի հոդվածը այս ուղղությամբ կարգավորման կարիք ունի:

-Թուրքիայում համակարգված ձևով խտրականության ենթարկված խմբերի ու անհատների կարիքները հստակեցնելով` պետք է հաշվի առնել նրանց տեսակետները:

Կրթություն մայրենի լեզվով

-Պետությունը հայի ինքնության ու մշակույթի կորստի վտանգի դեմ, ինչպես նախատեսվում է նաև Լոզանի պայմանագրով, պետք է դրական խտրականության տեսքով աջակցություն ցուցաբերի:

-Որպեսզի հայաստանցի երեխաները կարողանան մայրենի լեզվով կրթություն ստնալ, պետք է ՄԱԿ-ի՝ Երեխաների իրավունքների մասին համաձայնագրի սկզբունքներին համապատասխան օրենսդրական կարգավորումներ կատարվեն:

-Պատմության դասագրքրեը պետք է զտել հայերի դեմ «քեն և թշնամություն» սերմանող և խտրականություն պարունակող արտահայտություններից:

Նրանց եկեղեցիները թող բացվեն ծիսական արարողությունների համար

-Վերանորոգված պատմական հայկական եկեղեցիները վերաբացվելով ծիսական արարողությունների համար` դրանց ղեկավարությունը պետք է տրվի Պոլսո հայոց պատրիարքարանին:

-Որպեսզի կարողանան հոգևոր կրթություն ստանալ, պետք է թույլատրել, որ բացվի Սուրբ Խաչ Դպրևանքի  այն հատվածը, որը վանականներ է կրթում:

-Պոլսո հայոց պատրիարքարանը, Կրոնական գործերի նախարարության նման, պետք է ճանաչել իրավաբանական անձ:

Դինքի ոճրագործությունը թող բացահայտվի

Թուրք-հայկական սահմանը բացվելու համար ստորագրված արձանագրությունների վավերացումը երկու երկրների միջև առկա հարաբերությունները կարգավորելու ուղղությամբ ներդրում է լինելու, հարևանների հետ զրո խնդիր հասկացության կյանքի կոչումը չպետք է ինդեքսել Ղարաբաղի խնդրին և ցեղասպանության քննարկումներին:

-Որպեսզի Հրանտ Դինքի ոճրագործության բոլոր մեղավորներն ու պատասխանատուները բացահայտվեն, մեջլիսի ուսումնասիրությունն ընդլայնելով` դատական գործընթացին իրեղեն ապացույցներ պետք է ներկայացնել, հանցանք գործած պետական պաշտոնյաների հետաքննության ժամանակ կառավարությունը պատասխանատվության պետք է կանչի:

http://gundem.milliyet.com.tr/ermenilerin-sorunlari-tesev-in-raporunda/gundem/gundemdetay/25.09.2011/1442757/default.htm