Օսկան Ալպերը մոտ է իր երկրորդ «բոժոժին»

Ալի Քոջա

Անցյալ տարվա հետաձգման պատճառով թեթև ուժգնության ցնցում ապրած «Սպիտակ բոժոժ» (ֆիլմերի փառատոն, որը կազմակերպվում է Ադանայում հիմնականում հունիս ամսին-Ակունքի խմբ.) փառատոնն ուշքի է եկել` իրեն թափ տալով: Այժմյանից կարող ենք ասել, որ հատկապես ազգային լիամետրաժ ֆիլմերի մրցույթն իր ծանրակշռությամբ մի քանի քայլ անցել է Անթալիայի փառատոնից:

Նաև այն փաստը, որ Նուրի Բիլգե Ջեյլանի «Անատոլիայում մի ժամանակ» ֆիլմը, որն արժանացել էր Կաննի մրցանակին, ներկայացվեց Ադանայում, և որ փառատոնին մասնակցեց սույն ֆիլմի անձնակազմը` Յըլմազ Էրդողանի գլխավորությամբ, համարվեց «Սպիտակ բոժոժի» հեղինակությունը բարձրացրած երևույթ:

«Սպիտակ բոժոժ» փառատոնում բոլոր միջոցառումներն ու ցուցադրություններն անվճար են` ներառյալ մրցութային ֆիլմերն ու հատուկ գալաները: Եթե ի նկատի ունենանք նաև ադանացիների մեծ սերը կինեմատոգրաֆիայի հանդեպ, ինչպես և` մոտ կեսդարյա պատմություն ունեցող այս փառատոնի ավանդույթները, ապա զարմանալի չեն թվա բոլոր ցուցադրությունների ժամանակ լեփ-լեցուն դահլիճները: Մեծ պահանջարկ ունեցան հատկապես մրցութային ֆիլմերը: Թեև հարց ու պատասխաններն գրեթե բոլոր կինոսրահներում անցան ֆիլմերի մասին մեկնաբանություններով, բայց և այնպես հանդիսատեսից լսվեցին նաև զգայուն թեմաներ շոշափող հարցեր և նկատառումներ: Ինչպես հայտնի է, Ադանայի փառատոնն ավելի քաղաքականացված է անցնում` մյուս վայրերում կայացող փառատոնների համեմատ: Յըլմազ Գյունեյի կողմից սկզբնական տարիներին ձևավորված բնութագրիչ առանձնահատկությունն այսօր էլ է պահպանվում` չնայած տեղական իշխանությունների փոխված լինելուն: Այս տարի էլ այդպես եղավ: Թեև նույն օրը ցուցադրված երկու վավերագրական ֆիլմերը` «Թուրքական անձնագիրը», որում ներկայացվում է նացիստների ձեռքից հրեաների փրկած թուրք դիվանագետների պայքարը, և «Փյունիկ»-ը, որն անդրադառնում է 1999 թ. «Վերադարձ կյանքին» գործողությունից տուժածներին, իրարից տարբեր գաղափարախոսություններ ունեին, սակայն արժանացան հանդիսատեսի` գրեթե նույն ռեֆլեքսներով տեղացած բուռն ծափահարություններին: Ինչ վերաբերում է Հաթիջե Ասլանի դերակատարությամբ «Մարմին» ֆիլմին, ապա վերջինս ուշադրության չարժանացավ` թույլ սցենարի և ռեժիսորության պատճառով: Իսկ հիդրոէլեկտրոկայանների խնդրին անդրադարձող «Հայրենիք» ֆիլմը քննությունը չբռնեց, որովհետև չէր կարողացել խնդիրը խորությամբ ներկայացնել, բացի այդ, այս ֆիլմի ռեժիսորը` Մուզաֆֆեր Օզդեմիրը, որը խաղացել էր Նուրի Բիլգե Ջեյլանի «Հեռու» ֆիլմում, ընկալվեց որպես «նմանակող»:

Խիզախ ֆիլմ, որը կպնում է JİTEM-ին (Jandarma İstihbarat ve Terörle Mücadele–«Ժանդարմերիայի հետախուզության և ահաբեկչության դեմ պայքարի» կազմակերպությունը ժանդարմերիայի գաղտնի կառույց է Թուրքիայում, որը հիմնվել է` առանց Ներքին գործերի նախարարության հաստատումը ստանալու-Ակունքի խմբ.)

Այն, որ «Անատոլիայում մի ժամանակ» ֆիլմի հեղինակներ Նուրի Բիլգե Ջեյլանի և Յըլմազ Էրդողանի ազդեցությունից հետո` հաջորդ օրը, ցուցադրված «Օձ», «Թավիշ» և «Սիրի’ր ինձ» ֆիլմերը, չնայած բոլոր ջանքերին, այնուամենայնիվ ընդգրկվեցին մրցանակ հավակնողների ցուցակում, արձանագրվեց որպես անակնկալ: Իսկ այն փաստը, թե ինչու են մրցույթի մեջ տարվա ընթացքում ցուցադրված այնպիսի ֆիլմեր, ինչպիսիք են` «Երկրի խնդիրը», «Թաքնված կյանքերը» և «Կորուսյալների ակումբը», որոնցից մի քանիսն անգամ տեսասկավառակ ունեն, այդպես էլ առեղծված մնաց: Հետևաբար` կարելի է ասել, որ միայն 3 ֆիլմեր են մնում, որոնք ուրախացրել են Ադանայի կինոսիրողներին: Օսկան Ալպերի` դարձյալ բանաստեղծության նմանվող, բայց և մարդու հոգին գերող «Ապագան երկարատև է» ֆիլմը պատմում է այն քրդերի մասին, որոնք 90-ականներին «կորել» էին Հարավարևելյան Անատոլիայում (Արևմտյան Հայաստանում-Ակունքի խմբ.)` JİTEM-ի հնարքով: Ըստ էության, միայն այս նախադասությամբ ֆիլմը ներկայացնելը անարդար կլինի ֆիլմի նկատմամբ, քանի որ այստեղ այլ խնդիրներ էլ են շոշափվում: Մի պահ ֆիլմում անդրադարձ է լինում նաև 1915 թ. հայերի տեղահանությանը (Հայոց ցեղասպանությանը-Ակունքի խմբ.): JİTEM-ի խնդիրը և քրդական հարցը, որոնց որոշ կողմերի մինչ այդ էլ էր կինեմատոգրաֆիան անդրադարձել, այս անգամ բարձրացվում են Օսկան Ալպերի շնորհիվ: Ֆիլմին հատկապես մեծ համբավ է բերելու մի հատվածում ներկայացվող իրական կյանքում սիրողական տեսախցիկով արված տեսագրությունը: Փաստավավերագրականի և գեղարվեստականի միջև տատանվող այս ֆիլմը թեև ցնցում է բռնության իր տեսարաններով, սակայն մի փոքր հեռվից է անդրադառնում խնդրին և հարցը ներկայացնում սառնարյունությամբ, բայց և` ազդեցիկ կերպով:

Այս երեկո նախատեսվող մրցանակաբաշխության ժամանակ որպես գլխավոր մրցանակակիր շոշափվում է Օսկան Ալպերի անունը: Սակայն նշենք նաև, որ Օնուր Ունլյուի` հետաքրքրություն և հուզմունք առաջացնող «Ջելալ Թանի և նրա ընտանիքի խիստ ցավալի պատմությունը» և արտասահմանյան փառատոններին մասնակցած «Սեպտեմբեր» ֆիլմերը, որոնք այս հոդվածի գրվելու պահին դեռ չեն ցուցադրվել, նույնպես փառատոնի նշանավոր ֆիլմերի շարքում են: Հետաքրքրություն հարուցող ֆիլմերից է նաև «Աշուն» ֆիլմի պրոդյուսեր Սերքան Աջարի «Սեր և հեղափոխություն»-ը:

24.09.2011

«Զաման» օրաթերթ