Կրթության ոլորտում ազգայնականության դեմ առաջին քայլը

Նոր ուսումնական տարուց առաջ հրապարակված օրենքի ուժ ունեցող որոշմամբ Ազգային կրթության նախարարությունը վերակազմակերպվեց: Որոշմամբ հանվել է կրթության մեջ «Աթաթուրքի ազգայնականությանը հավատարիմ քաղաքացի դաստիարակելու» և «Ազգային անվտանգության քաղաքականությանը հավատարիմ լինելու» կանոնը: Փոխվել է նաև նախարարության բյուրոկրատական կառույցը` 32 գլխավոր տնօրենի և բարձրագույն ղեկավար խորհրդի թիվը իջեցրել են 17-ի, 7 խորհրդականի օգնականների թիվը` 5-ի:

Իսկ Կրթության և դաստիարակության խորհրդի անդամակցությունը դադարել է այլևս լինել շարունակական հաստիք, այսուհետ լինելու է 4 տարով:

Որոշման հետ միասին Թուրքիայում Ազգային կրթությունը միատեսակ դարձնող, բազմազանությունը մերժող բյուրոկրատական կառույցը կրկին քննարկումների առարկա դարձավ: Ազատ կրթության արհմիության ղեկավար խորհրդի անդամ Ուֆուք Ջոշքուն որոշման և Ազգային կրթության նախարարության կառուցվածքի վերաբերյալ խոսել է «Ակօս» շաբաթաթերթի հետ:

Ջոշքունը հայտնելով, որ 1992 թ. Ազգային կրթության նախարարության ծավալած գործունեության սահմանումը բնորոշվում է որպես նեղ ազգայնական հասկացություն, նշեց, որ նոր որոշմամբ մարդու իրավունքները հիմք ընդունող հասարակական կառույցը վերածվել է հիմնական հասկացության: Ջոշքուն նշեց, որ եթե այս փոփոխությունները շարունակվեն, սպասվում է, որ տաբու դարձած օրենքների, Ազգային անվտանգության դասերի և մեր երդման նման կիրառումները կհանվեն, դրանով իսկ վերջ կդրվի Ազգային կրթության բյուրոկրատական միահեծան իշխանությանը:

Ջոշքուն ասաց. «Թուրքիայում գոյություն ունեցող կրթական համակարգը ստեղծվել է ռազմական կառույցի հենքի վրա: Կրթություն հասկացությունը իր էությամբ դեռևս կարծր գաղափարական հենք ունի և միատեսակ դարձնող է: Պետական դպրոցներում աշակերտների համար դեռևս զինվորական հերթապահություն է սահմանվում, ստիպում են երդվել: Ազգային կրթությունն իր մանրամասնություններով ու հասկացությամբ ամենակարևոր կառույցն է, որը ատելության արտահայտություններով է սնում: Դեռևս դասագրքերում ատելություն բորբոքող թեմաներ կան: Ցավոք, դասագրքերը տարբեր կրոնի, դավանանքի, լեզվի, ռասայի պատկանողների դեմ երեխաների մեջ լուրջ նախապաշարումներ են  սերմանում»:

Արմատական բարեփոխում է անհրաժեշտ

Ջոշքուն հայտնելով, թե կրթական համակարգը արմատական բարեփոխման պետք ունի, ուշադրություն հրավիրեց որոշ հիմնական քննարկումների վրա. «Այս վիճակով կրթական համակարգի հաստոցով անցած անձինք գիտության, արվեստի, տեխնոլոգիայի մեջ ո’չ կարողանում են որակ ապահովել, ո’չ էլ իրենց երկրում բնակվող տարբեր հատվածների հետ խաղաղ ապրելու բարի կամք են կարողանում ցուցաբերել: Դեռևս ճկուն կրթական մոդելի կարիք կա: Տարատեսակությունը խոչընդոտող «Կրթության միավորում (Tevhid-i Tedrisat, կրթության մասին օրենք, որն ընդունվել է 1924 թ. մարտի 3-ին )» հասկացությունն անպայման պետք է քննարկել: Պետք է հնարավորություն տալ, որ տարբեր էթնիկ և կրոնական միավորներն իրենց կրթական հասկացությունների համաձայն գործունեություն ծավալեն, պետությունից անկախ դպրոցներ բացեն»:

Ջոշքուն, ուշադրությսւն հրավիրելով այն հանգամանքի վրա, որ ուսուցչի պարտականությունն ու պատասխանատվությունը աշակերտներին գաղափարախոսություն սերմանելը չէ, ասաց. «Ուսուցիչը ստիպված է ունենալ նաև ազատասեր դիտանկյուն: Ուսուցիչները պետք է լրջորեն կրթվեն մարդու իրավունքների և ազատությունների ասպարեզում: Որովհետև մի մեծ հատված դեռևս աշխարհին նայում է նեղ ազգայնական դիտանկյունից: Մինչդեռ համաշխարհային արժեքների հիման վրա պետք է զարգացնել գաղափարական հմտություն»:

Ջոշքուն հայտնելով նաև, թե անհրաժեշտ է նախքան սահմանադրական փոփոխությունը կրթական համակարգի փոփոխություն սկսել, շեշտել է, թե տարբեր եղողի դեմ ատելության հիմքում ընկած է այն, որ կրթական համակարգն իր գործունեությունը ծավալում է ռազմական կառույցում: Ջոշքուն ուշադրություն հրավիրեց այն հանգամանքի վրա, որ դպրոցները երկար տարիներ ի վեր տարբեր ինքնությունները, կրոնները, դավանանքները և լեզուներն արհամարհում են, նրանց գոյությունը չեն ընդունում, վերածվում են մեկական գաղափարական սարքի, որը ներառում է պաշտոնական գաղափարախոսություն և նեղ ազգայնական հասկացություն, ասաց. «Բնականաբար, նման երկրում միասին խաղաղ ապրել հնարավոր չէ»:

«Ակօս», թիվ 806