Սեպտեմբերի 21-ը Հայաստանի Հանրապետության անկախության օրն է

Ընդհանուր տեղեկություններ Հայաստանի Հանրապետության մասին

Հայաստանի Հանրապետությունն ինքնիշխան, ժողովրդավարական, սոցիալական եւ իրավական պետություն է: Պետական իշխանությունն իրականացվում է Սահմանադրությանը եւ օրենքներին համապատասխան՝ օրենսդիր, գործադիր եւ դատական իշխանությունների տարանջատման սկզբունքի հիման վրա:

Պաշտոնական անվանումը

Հայաստանի Հանրապետություն

Մայրաքաղաքը

Երևան

Խոշոր քաղաքները

Գյումրի, Վանաձոր

Պետական լեզուն

Հայերեն

Կրոնը

Բնակչության բացարձակ մեծամասնությունը Հայ Առաքելական Եկեղեցու հետևորդ է

Դրամական միավորը

Դրամ, շրջանառության մեջ է մտել 1993 թվականից

Բնակչությունը

3,210,000 (2001)

Էթնիկ կազմը

Հայեր: 96%
Ազգային փոքրամասնությունները՝ ռուսներ, եզդիներ, քրդեր, ասորիներ, հույներ, ուկրաինացիներ, հրեաներ և այլն:

Օգտակար հանածոները

Հայաստանում արդյունահանում են ածուխ, երկաթ, բոքսիտներ, մոլիբդեն, ոսկի, արծաթ, կապար, ցինկ: Զգալի են պեմզայի, մարմարի, տուֆի, կրի, պեռլիտի, բազալտի, աղի պաշարները: Կա նաև թանկարժեք և կիսաթանկարժեք քարերի մեծ տեսականի:

Տարածքը

29.74 հազար քառ. կմ.

Ծովի մակարդակից միջին բարձրությունը

1,800 մետր

Ամենաբարձր լեռնագագաթը

Արագած լեռը (4,090 մետր)

Հարևան երկրները

Հյուսիսում՝ Վրաստան
Արևելքում՝ Ադրբեջան
Հարավում՝ Իրան
Հարավ-արևմուտքում՝ Նախիջևան (Ադրբեջան)
Արևմուտքում՝ Թուրքիա

21.09.1991թ.- Հայաստանի անկախության հանրաքվեի անցկացման օրը: Հանրաքվեի արդյունքների հիման վրա (99 տոկոս կողմ) Հանրապետության խորհրդարանը (Հայկական ԽՍՀ Գերագույն Խորհուրդն) ընդունել է «Անկախության մասին հռչակագիրը» եւ հռչակել Հայաստանի Հանրապետության անկախությունը:

Սեպտեմբերի 21-ը նշվում է որպես Անկախության տոն:

Հայաստանի Հանրապետությունն ինքնիշխան, ժողովրդավարական, սոցիալական եւ իրավական պետություն է: Պետական իշխանությունն իրականացվում է Սահմանադրությանը եւ օրենքներին համապատասխան՝ օրենսդիր, գործադիր եւ դատական իշխանությունների տարանջատման սկզբունքի հիման վրա:

Սահմանադրությունը

Ընդունվել է 1995 թ. հուլիսի 5-ին՝ համաժողովրդական հանրաքվեի արդյունքում:
2005թ. նոյեմբերի 27-ի համաժողովրդական հանրաքվեի արդյունքում ընդունվել են Սահմանադրական փոփոխությունները:

Կառավարման համակարգը

Հանրապետության Նախագահը պետության գլուխն է:

Հանրապետության Նախագահը հետեւում է Սահմանադրության պաշտպանմանը, ապահովում է օրենսդիր, գործադիր եւ դատական իշխանությունների բնականոն գործունեությունը: Նախագահը Հանրապետության անկախության, տարածքային ամբողջականության եւ անվտանգության երաշխավորն է:

Հանրապետության նախագահն ընտրվում է Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիների կողմից՝ հինգ տարի ժամկետով:

Գործադիր իշխանությունը

Գործադիր իշխանությունն իրականացնում է ՀՀ կառավարությունը: Կառավարությունը կազմված է վարչապետից եւ նախարարներից: Ազգային ժողովում պատգամավորական տեղերի բաշխման եւ պատգամավորական խմբակցությունների հետ խորհրդակցությունների հիման վրա Նախագահը վարչապետ է նշանակում պատգամավորների մեծամասնության վստահությունը վայելող անձին, իսկ եթե դա հնարավոր չէ, ապա առավել թվով պատգամավորների վստահությունը վայելող անձին: Վարչապետի առաջարկությամբ նշանակում եւ ազատում է նաեւ կառավարության անդամներին:

Օրենսդիր իշխանությունը

Հայաստանում բարձրագույն օրենսդիր մարմինը միապալատ Ազգային Ժողովն է: Ազգային Ժողովը կազմված է հարյուր երեսունմեկ պատգամավորից: Ազգային Ժողովն ընտրվում է համաժողովրդական ընտրությունների միջոցով՝ հինգ տարի ժամկետով: Խորհրդարանական վերջին ընտրությունները տեղի են ունեցել 2007թ. մայիսին:

Դատական իշխանությունը

Հայաստանի Հանրապետությունում արդարադատությունն իրականացնում են միայն դատարանները՝ Սահմանադրությանը եւ օրենքներին համապատասխան:
Հայաստանում ընդհանուր իրավասության դատարաններն են՝ առաջին ատյանի, վերաքննիչ դատարանները եւ վճռաբեկ դատարանը: Գործում են նաեւ տնտեսական, զինվորական, ինչպես նաեւ օրենքով նախատեսված այլ դատարաններ:

Ինչ է Հայոց ցեղասպանությունը

Օսմանյան Թուրքիայում Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին իրագործված Հայ բնակչության կոտորածները անվանում են Հայոց ցեղասպանություն:

Այդ կոտորածները իրագործվեցին Օսմանյան կայսրության տարբեր շրջաններում երիտթուրքական կառավարության կողմից:

Միջազգային առաջին արձագանքը այս իրադարձություններին Ֆրանսիայի, Ռուսաստանի, Մեծ Բրիտանիայի` 1915թ. մայիսի համատեղ հայտարարությունն էր, որտեղ հայ ժողովրդի նկատմամբ կատարված բռնությունները բնորոշվեցին որպես «հանցագործություն մարդկայնության և քաղաքակրթության դեմ»: Կողմերը կատարված հանցագործության համար պատասխանատու էին համարում թուրքական կառավարությանը:

Ինչու իրագործվեց Հայոց ցեղասպանությունը:

Երբ սկսեց Առաջին համաշխարհային պատերազմը, երիտթուրքական կառավարությունը, ջանալով պահպանել թուլացած Օսմանյան կայսրության մնացորդները, որդեգրեց պանթուրքիզմի քաղաքականությունը, այն է՝ հսկայածավալ Թուրքական կայսրության ստեղծում, որը, տարածվելով մինչև Չինաստան, իր մեջ կներառեր Կովկասի, Միջին Ասիայի բոլոր թյուրքալեզու ժողովուրդներին: Ծրագիրը նախատեսում էր բոլոր ազգային փոքրամասնությունների թյուրքացում: Հայ բնակչությունը դիտվում էր որպես գլխավոր խոչընդոտ այս ծրագրի իրականացման ճանապարհին:

Թեև բոլոր հայերի` Արևմտյան Հայաստանից (Արևելյան Թուրքիա) տեղահանելու մասին որոշումը ընդունվել էր դեռ 1911թ. վերջերին, երիտթուրքերը օգտագործեցին Առաջին համաշխարհային պատերազմի սկիզբը որպես հարմար առիթ` իրագործելու այն:

Ինչքան մարդ զոհվեց Հայոց ցեղասպանության ընթացքում

Առաջին համաշխարհային պատերազմի նախօրեին Օսմանյան կայսրությունում ապրում էին երկու միլիոնից ավել հայեր: Շուրջ մեկուկես միլիոն հայ սպանվեց 1915-1923թթ.: Մյուս կես միլիոն հայերը ապաստանեցին տարբեր երկրներում:

Ցեղասպանության իրագործման մեխանիզմը:

Ցեղասպանությունը մարդկանց կազմակերպված բնաջնջումն է` նրանց կոլեկտիվ գոյությանը վերջ դնելու հիմնական նպատակով: Հետևաբար, ցեղասպանության իրագործման համար անհրաժեշտ է կենտրոնացված ծրագրավորում և դրա իրագործման ներքին մեխանիզմ, ինչն էլ ցեղասպանությունը դարձնում է պետական հանցագործություն, քանի որ միայն պետությունն է օժտված այն բոլոր ռեսուրսներով, որոնք կարելի է օգտագործել այս քաղաքականությունն իրականացնելու համար:

1915թ. ապրիլի 24-ին սկսած ձերբակալություններով (հիմնականում Օսմանյան կայսրության մայրաքաղաք Կոստանդնուպոլսից) և դրան հետևած հարյուրավոր հայ մտավորականների ոչնչացմամբ սկսեց հայ բնակչության բնաջնջման առաջին փուլը: Հետագայում աշխարհասփյուռ հայերը ապրիլի 24-ը սկսեցին նշել որպես Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակի օր:

Հայկական հարցի «վերջնական լուծման» երկրորդ փուլը մոտ 300000 հայ տղամարդկանց զորակոչն էր թուրքական բանակ, որոնք ավելի ուշ զինաթափվեցին ու սպանվեցին իրենց թուրք զինակիցների կողմից:

Ցեղասպանության երրորդ փուլը նշանավորվեց կանանց, երեխաների, ծերերի ջարդով, տեղահանությամբ դեպի սիրիական անապատ: Տեղահանության ընթացքում հարյուր հազարավոր մարդիկ սպանվեցին թուրք զինվորների, ոստիկանների, քրդական ավազակախմբերի կողմից, մյուսները մահացան սովից, համաճարակային հիվանդություններից: Հազարավոր կանայք ու երեխաներ ենթարկվեցին բռնության: Տասնյակ հազարավոր մարդիկ բռնի մահմեդականացվեցին:

Վերջապես՝ Հայոց ցեղասպանության վերջին փուլը թուրքական կառավարության զանգվածային տեղահանությունների և հայ ազգի դեմ իր իսկ հայրենիքում իրագործված բնաջնջման համընդհանուր և բացարձակ ժխտումն է:

Հայաստանում, Արցախում և աշխարհի տարբեր երկրներում հաստատված հայկական համայնքներում՝ Հայկական սփյուռքում, ապրում են ավելի քան տասը միլիոն հայեր: Հայկական Սփյուռքը ձևավորվել է դարերի ընթացքում` հայոց անկախ պետականության կորստի և օտար տիրապետությունների հաստատման, հայության կոտորածների և 1915թ. Մեծ եղեռնի հետևանքով: Այսօր հայկական գաղթօջախներ կան ավելի քան 100 երկրում, որոնցից առավել մեծաթիվն են Ռուսաստանի Դաշնությունում, ԱՄՆ-ում, Ֆրանսիայի, Վրաստանի, Սիրիայի, Լիբանանաի, Արգենտինայի, Կանադայի, Իրանի իսլամական հանրապետություններում և այլն: Սփյուռքում հայերն առաջին հերթին զբաղվում են հայապահպանության հարցերով` հիմնելով դպրոցմներ, եկեղեցիներ, մշակութային օջախներ, համահայկական կառույցներ: ՀՀ անկախությունից հետո սերտացան և ակտիվացան Հայրենիք-Սփյուռք հարաբերությունները, գործակցության նոր մակարդակ արձանագրվեց:

Քսանմեկերորդ դարում հայոց պետականության և աշխարհասփյուռ հայության առջև ծառացած արտաքին և ներքին մարտահրավերները պահանջում են նոր որակ, ձև և բովանդակություն հաղորդել հայոց պետականության ամրապնդման և հայապահպանության գրավականին՝ Հայաստան-Սփյուռք գործակցությանը՝ հենվելով առավելապես մարդկային, մշակութային և սոցիալական կապիտալի, հասարակական լիարժեք ինտեգրման և մրցունակության կռվանների վրա:

Հայաստանը և Սփյուռքը սնվում են ընդհանուր պատմամշակութային արմատներից և հզոր են մեկը մյուսով. Հայաստանի առջև կանգնած մարտահրավերները Սփյուռքինն են, իսկ Սփյուռքի հիմնախնդիրները՝ Հայաստանինը: Հայ ժողովրդի հզորությունը բոլոր հայերի հավաքական, միասնական հզորությունն է: Սփյուռքի մշակութային, կրթական, լեզվական, կրոնական, քաղաքական և գաղափարական բազմազանությունը համայն հայության անսպառ ներուժն է:

Դարեր շարունակ Հայաստանը եղել և մնում է համայն հայության երազանքների հանգրվանը: Հայկական անկախ պետականությունը, նրա անվտանգության ապահովման, քաղաքական, տնտեսական, սոցիալական, մշակութային և հոգևոր հզորացման հրամայականը այն առանցքն է, որի շուրջ Հայաստանի Հանրապետությունը համախմբելու է աշխարհասփյուռ հայ ժողովուրդին, հայկական գաղթօջախների կյանքն ու գործունեությունը:

Հայաստան-Սփյուռք գործակցության նպատակը պատմական հայրենիքում հաստատված կամ արտերկրում բնակվող յուրաքանչյուր հայի՝ Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացու, արցախցու կամ սփյուռքահայի հիմնարար իրավունքների և ազատությունների, նրա օրինական շահերի, պաշտպանությունն է՝ միջազգային իրավունքի շրջանակներում, հայ ազգային ինքնության որակների պահպանությունը՝ հայապահպանությունը: Հայաստանի Հանրապետությունն իր ուժերի ներածին չափով աջակցելու է այլ երկրներում բնակվող իր քաղաքացուն և ազգակցին միշտ և ամենուրեք:

Հայաստանի Հանրապետության Նախագահը, հաշվի առնելով հայկական անկախ պետականության վերահաստատումից հետո Հայաստանի Հանրապետության վարած նպատակային քաղաքականության արդյունքում ձևավորված նախադրյալները, հենվելով Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական հիմունքների, նորմերի և սկզբունքների, ինչպես նաև՝ ներպետական և միջազգային իրավական և քաղաքական պարտավորությունների վրա, հետևողականորեն իրագործելով Հանրապետության Նախագահի նախընտրական ծրագրի դրույթները՝ 2008թ. գարնանը նախաձեռնեց Հայաստան-Սփյուռք գործակցության զարգացման պետական ամբողջական, համակարգված և արդյունավետ քաղաքականության իրականացմանն ուղղված բարեփոխումները:

Բարեփոխումների շրջանակներում Հայաստան-Սփյուռք գործակցության զարգացման պետական քաղաքականության ամբողջական եւ արդյունավետ իրականացման, այդ բնագավառի պետական քաղաքականության մշակման, այն շարունակորեն կատարելագործելու, պետական մարմինների գործունեությունը համակարգելու նպատակով 2008 թ. հոկտեմբերի 1-ից Հայասատանի Հանրապետության կառավարության կազմում սկսել է գործել Սփյուռքի նախարարությունը: Այն Հայաստանի Հանրապետության Նախագահի ընդհանուր ղեկավարությամբ մշակում և իրականացնում է Հայաստանի և Սփյուռքի հետ կապերի ամրապնդման, հասարակական կառույցների հետ գործակցության զարգացման, հայապահպանության, Սփյուռքի ներուժի հայտնաբերման, հայրենադարձության ծրագրերի մշակման և նախարարության իրավաuությանը վերապահված այլ բնագավառներում Հայաuտանի Հանրապետության կառավարության քաղաքականությունը:

Դրոշը

«Հայաստանի Հանրապետության պետական դրոշի մասին» օրենքը ընդունվել է Գերագույն Խորհրդի կողմից 1990թ. օգոստոսի 24-ին: Պետական դրոշը եռագույն է՝ կարմիր, կապույտ, նարնջագույն, հորիզոնական հավասար շերտերով (վերևից ներքև):

Զինանշանը

 

«Հայաստանի Հանրապետության պետական զինանշանի մասին» օրենքն ընդունվել է Գերագույն Խորհրդի կողմից 1992թ. ապրիլի 19-ին: Վերականգնվել է Հայաստանի Առաջին Հանրապետության (1918-1920թթ.) զինանշանը, որի հեղինակներն են ճարտարապետ, Ռուսաստանի գեղարվեստի ակադեմիայի ակադեմիկոս Ալեքսանդր Թամանյանը և նկարիչ Հակոբ Կոջոյանը:

Օրհներգը

«Մեր Հայրենիք»
Հայաստանի Հանրապետության Գերագույն Խորհրդի 1991թ. հունիսի 1-ի որոշմամբ որպես երկրի օրհներգ ընդունվել է Հայաստանի Առաջին Հանրապետության (1918-1920թթ.) օրհներգը:

Տեքստը՝ Միքայել Նալբանդյանի (1829-1866թթ.)

Երաժշտությունը՝ Բարսեղ Կանաչյանի

Մեր Հայրենիք, ազատ անկախ,
Որ ապրել է դարեդար
Յուր որդիքը արդ կանչում են
Ազատ, անկախ Հայաստան։

Ահա եղբայր քեզ մի դրոշ,
Զոր իմ ձեռքով գործեցի
Գիշերները ես քուն չեղա,
Արտասուքով լվացի։

Նայիր նրան՝ երեք գույնով
Նվիրական մեկ նշան,
Թող փողփողի թշնամու դեմ,
Թող միշտ պանծա Հայաստան։

Ամենայն տեղ մահը մի է
Մարդ մի անգամ պի՛տ մեռնի,
Բայց երանի՝ որ յուր ազգի

http://president.am