Եթե պետությունը վերականգնի, թանգարան կդառնա

Դիարբեքիրում գտնվող հայկական եկեղեցին բացվում է հոկտեմբերի 22-ին: Երբ Թուրքիայի մշակույթի նախարարությունն ասել է` «Եթե մենք վերականգնենք, թանգարան կդառնա», համայնքը եկեղեցին վերակառուցել է տվել սեփական միջոցներով»:

Քաղաքում համայնք չմնալու պատճառով Դիարբեքիրում գտնվող 1980 թ. ի վեր փակ Սուրբ Կիրակոս եկեղեցում երկու տարի տևած վերականգնողական աշխատանքներն ավարտին են հասցվել: Մերձավոր Արևելքի ամենամեծ հայկական եկեղեցին հանդիսացող Սուրբ Կիրակոսը հոկտեմբերի 22-ին Թուրքիայից և աշխարհից եկած բազմաթիվ մասնակիցների ներկայությամբ կբացվի որպես եկեղեցի:

3 հազար քմ հսկայական տարածքում գտնվող Սուրբ Կիրակոս հայկական եկեղեցին զբաղեցնում է 1300 քմ: Ի տարբերություն Աղթամար կղզում գտնվող Սուրբ Խաչ եկեղեցու` Դիարբեքիրի Սուրբ Սարգիս-Կիրակոս փոքրիկ հայկական եկեղեցու սեփականատերը հենց նույնանուն վաքըֆն է, որն էլ վերականգնել է տվել եկեղեցին: Վերակառուցումից առաջ եկեղեցին գտնվում էր ավերակ վիճակում:

«Մենք չուզեցինք, որ այն թանգարան դառնա»

Դիարբեքիրի Սուրբ Սարգիս-Կիրակոս փոքրիկ հայկական եկեղեցու վաքըֆի նախագահ Վարդգես Էրգյուն Այըքի հետ զրուցեցինք Սուրբ Կիրակոս հայկական եկեղեցու և վերջինիս վերականգման ընթացքի մասին: Վարդգես Էրգյուն Այըքը նշելով, թե եկեղեցու հողե տանիքը անձրևներից և ձյունից լրիվ փուլ էր եկել, ասում է. «Եթե երկու տարի առաջ վերականգնումը չսկսեինք, լրիվ կկորցնեինք եկեղեցին»:

Վարդգեսը հայտնելով, որ եկեղեցու վերականգման արժեքը կազմել է մոտ 3 միլիոն 400 հազար լիրա, հավելում է նաև, թե իրենք աջակցություն ստանալու համար դիմել էին Մշակույթի նախարարություն ու Դիարբեքիրի նահնագապետարան, բայց չէին կարողացել դրական արդյունքի հասնել: Մշակույթի նախարարությունը և Վաքըֆների գլխավոր տնօրինությունը օգնության իրենց խնդրանքին տվել են հետևյալ պատասխանը. «Եկեղեցին կարող ենք վերականգնել, բայց միայն որպես թանգարան բացելու պայմանով»: Վաքըֆն այդ առաջարկը չի ընդունել և գործի անցել` վերականգնման նպատակով գումար հավաքելու համար: Դիարբեքիրի քաղաքապետարանը և այստեղի Սուր շրջանի քաղաքապետարանը վաքըֆին են հանձնել անհրաժեշտ գումարի մեկ երրորդ մասը` այդպիսով աջակցություն ցուցաբերելով եկեղեցու վերականգմանը: Ինչ վերաբերում է մնացած գումարին, վերջինս հավաքվել է Թուրքիայի և արտերկրի հայկական համայնքների միջոցներով: Վարդգես Էրգյուն Այըքը հետևյալ կերպ մեկնաբանեց, թե ինչու իրենք չեն ընդունել եկեղեցին թանգարանի վերածելու առաջարկը. «Սուրբ Կիրակոսը անցյալում Անատոլիայում գտնվող շուրջ 2000 հայկական եկեղեցիների մեջ մեկն է այն մի քանի կառույցից, որոնք կարողացել են կանգուն մնալ: Սեփականության վկայականն էլ գտնվում էր Դիարբեքիրի Սուրբ Սարգիս-Կիրակոս փոքր եկեղեցու վաքըֆի ձեռքում»: Այդ պատճառով հայկական համայնքը կարող է իր ուզած ժամանակ կրոնական արարողություն անել եկեղեցում` առանց որևէ հաստատությունից թույլտվություն ստանալու: Անցյալում Աղթամար կղզում գտնվող Սուրբ Խաչ եկեղեցու նման եպիսկոպոսական կենտրոն եղած Սուրբ Կիրակոս եկեղեցում, մայր եկեղեցուց բացի, գտնվել են նաև քահանայի տունը, հավաքատեղին, մատուռը, հացատունը և դպրեվանքը: Հոկտեմբերի 22-ին բացվելու է միայն մայր եկեղեցու շենքը, իսկ կառույցում գտնվող մյուս շինությունների վերականգնումը շարունակվելու է: Վարդգես Էրգյուն Այըքը հայտնելով, թե կառույցը բնօրինակին համապատասխան վերականգնելու համար իրենք հարցրել են նաև Վաքըֆների գլխավոր տնօրինության ու Թանգարանների գլխավոր վարչության կարծիքները, նաև նշեց, որ վերականգման նախագիծը պատկանում է ճարտարապետ Մեհմեդ Ալփերին, իսկ իրականացումը` Դիարբեքիրի Սուրբ Սարգիս-Կիրակոս փոքր եկեղեցու վաքըֆին:

Կառուցվելու է նաև 1915-ին փլված աշտարակը

Վարդգես Էրգյուն Այքըքը շեշտելով, որ եկեղեցու բացումից հետո արտասահմանից շատ հաճախ հայեր կայցելեն Դիարբեքիր, այն կարծիքին է, թե եկեղեցին կնպաստի նաև քաղաքի սոցիալական ու տնտեսական զարգացմանը: Թեմայի առնչությամբ մեկ այլ մանրամասն է նրա հաղորդած այն տեղեկությունը, թե եկեղեցու` 1915 թ. ժամանակի կառավարիչների կողմից քանդված աշտարակը կարճ ժամանակահատվածում կվերակառուցվի վաքըֆի կողմից, աշտարակ, որը քանդել էին` շրջակա մզկիթների մինարեներից ավելի բարձր լինելու պատճառաբանությամբ: Վարդգես Էրգյուն Այըքը նաև նշում է, թե քաղաքում հայկական համայնք չլինելու պատճառով հախաճ պատարագներ չեն մատուցվի, բայց իրենք ցանկանում են, որ եկեղեցին գործող լինի: Այըքը նաև ենթադրում է, որ եկեղեցում կարող է կազմակերպվեն նաև ցուցահանդեսներ ու դասական երաժշտության համերգներ:

Օզլեմ Էրթան

15.09.2011

Թարաֆ