ՏԵՍԱ ԱՆԻՆ

ՌՈԲԵՐՏ ԱՌԱՔԵԼՅԱՆ, Անի

Գյումրիում արդեն իսկ զգալի է առասպելական Անիի շունչը: Թերեւս Մայր տաճարի կրկնօրինակ եկեղեցին է պատճառը կամ երկու քաղաքների աշխարհագրական մոտիկությունը:

Ճանապարհն անցնում է պատմական Երազգավորս գյուղի, ապա, ջրասույզ եղած Ջրափի մոտով: Աջ կողմում Ախուրյանի հսկա ջրամբարն է, ապա Հայաստանը երկու մասի բաժանող անծայրածիր փշալարերի շարքը:

Հատուկ թույլտվությամբ մեր առջեւ բացվում են պետական սահմանի դռները: Մեր ինքնաշարժն ուղղվում է դեպի Անի եւ անցնում «չեզոք գոտի» կոչված հատվածը:

Ինչպիսի՞ն է Անին: Ծանոթ լուսանկարների, երգերի ու կտավների երազանք-քաղաքը, ուր հանդիպում էին աշխարհի ամենատարբեր մշակույթները:

Իրականի ու երեւակայականի շփոթի մեջ էինք, երբ մեր ինքնաշարժը հաղթահարեց վերջին զառիվերը: Միանգամից մեր առջեւ փռվեց Անին, իրականը, հայոց երբեմնի փառքի, կարոտի ու երգի, ցավի ու հպարտության քաղաքը:

Մենք առավելագույն չափով մոտեցանք Ախուրյանի կիրճին: Մեր դիմաց Մայր տաճարն է, Տրդատ ճարտարապետի կառուցած անձեռակերտ հրաշքը, վիթխարի ու գեղեցիկ, հայրենի տան նման տաք ու հարազատ…

Տաճարի հետնամասում նորակառույց բնակավայր է, մի ամբողջ գյուղ, աջ կողմում լուսանկարներից ծանոթ ու հարազատ կիսավեր Փրկչի եկեղեցին է, ձորակի մեջ` Տիգրան Հոնենցի եկեղեցին, որի փլված գմբեթը կարկատված է թրքավայել ոճով: Ձախ կողմում, հեռվում, Աբուղամրենց Ս. Գրիգոր եկեղեցին է, որի շուրջը «վերանորոգման» նպատակով շինարարական տախտակամած է կառուցվում:

Հրվանդանի արեւելյան եւ արեւմտյան լանջերին վիմափոր կամ ժայռափոր բնակարաններ են, որոնցից ձախ` բաղնիքն է, որ կոչել են Մանուչեի մզկիթ: Բաղնիքի չորս ուղղահայաց երկար պատուհանները թուրք սահմանապահների համար ծառայում են որպես հարմար դիտակետ:

Բավական է մտովի վերականգնել քաղաքի փառքի օրերը, հազար ու մեկ եկեղեցիները, կիսավեր պարիսպները, եւ դարերը կնահանջեն, քաղաքը շունչ կառնի: Հզոր քաղաքակրթություն, առեւտրական եւ արհեստավորական համքարություններ ունեցող հայոց հռչակավոր քաղաքի եռուզեռը կվերադառնա Անի:

Քաղաքում մի եկեղեցուց մյուսը վազող զբոսաշրջիկներ են, թերեւս նաեւ` հայեր: Թուրք սահմանապահը մերթ ընդ մերթ հայտնվում է դիտակետի առջեւ եւ մեր կողմն է նայում:

Անին հեռո՜ւ է թվում, սակայն մոտ է այնքան, որ լսվում են քաղաքի տեսարանին անհարիր ձայներ: Մենք խառը զգացումներով հեռանում ենք Անիից: Ծանոթ երգի բառերը հանգիստ չեն տալիս. «Տեսնեմ Անին ու նոր մեռնեմ»…

Ո՛չ, Անին տեսնելուց հետո պետք է ապրել, կրկին ու կրկին տեսնելու եւ մի օր հավիտյան վերագտնելու հավատով…

«ԱԶԳ» ՕՐԱԹԵՐԹ #161

 13-09-2011