Երկու նախկին դաշնակիցները այսօր խզում են դիվանագիտական կապերը
Երեկ, ճիշտ այն ժամանակ, երբ Իսրայելի արտգործնախարար Ավիգդոր Լիբերմանը գտնվում էր Մոլդովայում եւ հանդիպումներ ունենում այդ երկրի ղեկավարության հետ, Թուրքիայի արտաքին գործերի նախարար Ահմեդ Դավութօղլուն «հատուկ հրավիրված ասուլիսում» հանդես եկավ հայտարարությամբ. «Թուրքական կառավարությունը երկրից վտարում է Իսրայելի դեսպան Գաբի Լեւիին»: Դավութօղլուն հայտարարել է նաեւ, որ Անկարայի հաջորդ քայլը կլինի «Թել Ավիվում Թուրքիայի ներկայացուցչի (այժմ` արտակարգ եւ լիազոր դեսպան-Հ. Ա.) կարգավիճակի նվազեցում` ընդհուպ դեսպանատան երկրորդ քարտուղարի մակարդակի»: Բացի դրանից` Անկարան կկասեցնի ու չեղյալ կհայտարարի Իսրայելի հետ կնքած բոլոր ռազմական համաձայնագրերը: «Եկել է ժամանակը, որ Իսրայելը պատասխան տա իր գործածների համար: Ամենածանր փոխհատուցումը Իսրայելի համար կլինի այն, որ նա կորցրեց հավատարիմ ընկերոջ», Դավութօղլուի խոսքերը մեջբերում է իսրայելական zman.com-ը: Այս հայտարարությունից ժամեր առաջ Թուրքիայի ԱԳ ղեկավարը Փարիզում հանդիպում ունեցավ ԱՄՆ պետքարտուղար Հիլարի Քլինթոնի հետ: Վերջինս հորդորել է թուրք առաջին դիվանագետին` «Թույլ չտալ Իսրայելի հետ հարաբերությունների հետագա սրումը»: Ամերիկյան բարձր մակարդակի այս հորդորը Թուրքիան փաստորեն հաշվի չառավ…
«Թուրքական համբերությունը» թերեւս սպառեց նախօրեին Ջեֆրի Պալմերի ղեկավարած ՄԱԿ-ի հանձնաժողովի արձանագրության հրապարակումը` կապված «Մավի Մարմարա» նավի միջադեպի հետ: Նշենք, որ Պալմերի հանձնաժողովը եզրակացրել էր, որ Իսրայելի կողմից Գազայի հատվածի շրջափակումը «ամբողջովին օրինական է», բայց միեւնույն ժամանակ` «հանձնաժողովը իսրայելցի զինվորականների գործողությունները «Մարմարա»-ի վրա համարում է ոչ նպատակահարմար»:
Քննարկման մեկ այլ թեմա է, անշուշտ, ՄԱԿ-ի հանձնաժողովի այս պարադոքսալ արձանագրությունը: Երեկվա ասուլիսում Դավութօղլուն ընդգծեց. «Իմ երկիրը օրինական չի համարում Գազայի շրջափակումը Իսրայելի կողմից: ՄԱԿ-ի հանձնաժողովը ոչ ճիշտ եզրահանգման է եկել. Գազայի շրջափակումը, կրկնում եմ, անօրինական է. նավերին թույլ չեն տալիս մտնել նավահանգիստ»: Մինչեւ Պալմերի հանձնաժողովի եզրահանգումն էլ, սակայն, Թուրքիան Իսրայելին դիմեց վերջնագրով. «Իսրայելը պետք է ներողություն խնդրի «Մավի Մարմարա» նավի միջադեպի հետ կապված, այլապես Թուրքիան կարձագանքի խիստ կտրուկ»: Այս վերջնագրին Թել Ավիվը հերթական անգամ արձագանքեց, որ ինքը չի պատրաստվում ներողություն խնդրել Անկարայից, ավելին` Քնեսեթի պատգամավոր Դանի Դանոնը` «Լիկուդ» կուսակցությունից, հայտարարեց, որ «Թուրքիան պետք է ներողություն խնդրի Իսրայելից»:
Ի վերջո, այս ամենը, ինչպես վերը նշեցինք, հանգեցրեց Անկարայում Իսրայելի դեսպան Գաբի Լեւիի արտաքսմանը: Ընդ որում, հատկանշական է, Անկարան արտաքսեց հրեա դեսպանին այն ժամանակ, երբ վերջինիս Թուրքիայում դիվանագիտական լիազորությունների ժամկետի ավարտին մնում էր ընդամենը երկու շաբաթ, ինչը հատկապես ընդգծում է Անկարայի «խիստ կտրուկ արձագանքը»: Մնում է միայն սպասել` Թել Ավիվի, իսկ որն ավելի կարեւոր է այս պարագայում` աշխարհաքաղաքական իմաստով, ԱՄՆ-ի բարձր մակարդակի արձագանքներին: Վերջինս չի կարող անտարբեր հետեւել Մերձավոր Արեւելքում իր երկու կարեւորագույն դաշնակիցների խիստ սրված հարաբերություններին: Սակայն արդյո՞ք այս ամենը հենց ԱՄՆ-ի «նախագծով» չէ: Եվ ո՞վ ասաց, որ Վաշինգտոնը` «հեղափոխական գարուններից» հետո մանավանդ, նպատակահարմար է տեսնում` թուրք-իսրայելական բարեկամությունը, ուժեղ Թուրքիան` հատկապես:
Ինչ վերաբերում է Թել Ավիվին, ապա վերջինս երեկ, մինչ Դավութօղլուն «հատուկ ասուլիս կհրավիրեր», հանդես եկավ փոխնախարարի մակարդակով: Հրեական` «Արուց-7» ռադիոկայանի կայքի փոխանցմամբ` Նեգեւի եւ Գալիլիայի նախարարի տեղակալ Այուբ Կարան հայտարարեց. «Եթե Թուրքիան մեր դեսպանին արտաքսի, ինչը, փաստորեն կնշանակի մեր միջեւ դիվանագիտական հարաբերությունների դադարեցում, ապա իսրայելական կառավարությունը կբարձրացնի քուրդ ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքի իրացման հարցը` ընդհուպ թուրքական պետությունից քրդերի ամբողջական անջատում»: Օգոստոսի 24-ի համարում «Ազգը» ենթադրել էր, որ Թուրքիայում վերջին ժամանակներս «քրդական ակտիվության» մեղավորը կարող է լինել Իսրայելը, փաստորեն, հրեա փոխնախարարի խոսքերը սա ինչ-որ առումով հաստատում են: Բացի դրանից` հիշեցնենք Թուրքիայի Աշխատավորական կուսակցության ներկայացուցիչ Նուսրետ Սենեմի խոսքերը. «ԱՄՆ-ը ցանկանում է պառակտել ու կործանել Թուրքիան…», եթե այս ամենին գումարենք նաեւ «Ջումհուրիեթի» վերլուծաբան Մեթին Քալենի ընդգծումը, թե «Արեւմուտքը ցանկանում է թաղել Լոզանն ու վերածնել Սեւրը` թուրքական տարածքում ստեղծելով անկախ Քուրդիստան ու Հայաստան», ապա թեկուզ միայն թուրք-իսրայելական հարաբերությունները բավական հետաքրքրական զարգացումներ են խոստանում… եւ ոչ միայն` Թուրքիային ու Իսրայելին:
«ԱԶԳ» ՕՐԱԹԵՐԹ #155, 03-09-2011
Leave a Reply