ԱՄՆ-ից նոտա Թուրքիային. «Հայերը պահանջում են Ինջիրլիքը»

Օսմանյան Կայսրության քաղաքացիներ եղած հայերի թոռների կողմից ԱՄՆ-ում «Ինջիրլիքը ստեղծվել է մեր պապերից ապօրինաբար խլված տարածքների վրա» մեղադրանքով հարուցված դատական գործի շրջանակներում բացահայտվել է, որ ԱՄՆ արտաքին գործերի նախարարությունը դիվանագիտական նոտա է հղել Թուրքիային` ասելով, թե «Պաշտպանական ճառ ուղարկեք գործի կապակցությամբ»:

Չնայած դրան` պաշտպանությամբ հանդես չեկած Թուրքիան կանգնած է 100 միլիոն դոլար փոխհատուցում վճարելու խնդրի առաջ…

Իհլաս լրատվական գործակալության փոխանցմամբ` Օսմանյան շրջանում ապրած հայեր Տիգրան էֆենդու և Կալինա խաթունի ազգականների կողմից ԱՄՆ-ում հարուցված այն դատական գործում, որը բացվել էր Ինջիրլիքի գտնված տարածքի մի մասն իրենց պատկանելու մեղադրանքով, կրիտիկական զարգացում է արձանագրվել: Թեև Ինջիրլիքի 3.671 տոկոս տարածքին հավակնող 3 հայերի կողմից Կալիֆորնիայի դաշնային դատարանում բացված դատական գործի կապակցությամբ ԱՄՆ-ի արտգործնախարարությունը դիվանագիտական նոտայով նախազգուշացրել է Անկարային, սակայն պաշտպանական ճառ չուղարկած Թուրքիան կանգնած է «իր պարտականությունները չկատարելու (default) համար հեռակա կարգով դատապարտվելու» վտանգի առաջ:

Թուրքական «Վաթան» օրաթերթի կողմից ուսումնասիրված դատական գործի թղթապանակի համաձայն` Ալեքս Բաքալյանի, Անայիս Հարությունյանի և Ռիտա Մահտեսյանի կողմից Թուրքիայի Հանրապետության, Գյուղատնտեսական բանկի և Թուրքիայի Հանրապետության կենտրոնական բանկի դեմ բացված հայցում մեղադրող կողմը պնդում է, թե 1915 թ. խլված ու Գյուղատնտեսական բանկին փոխանցված տները 4 կտոր հողատարածքը կազմում են 496 ակր, և որ տվյալ պահին այդ ողջ տարածքը մնացել է Ինջիրլիքի ռազմակայանի տակ:

Դրա փոխարեն հայցվոր հայերի կողմից պահանջված գումարը (հողատարածքի և շինությունների համար) 63.9 միլիոն դոլար է: Հավելյալ դրան` քանի որ տվյալ տարածքը վարձված է ԱՄՆ-ի բանակի կողմից, ապա հայցվոր կողմը մասնաբաժին և տոկոսներ է պահանջում մինչ այժմ վարձի դիմաց ստացված եկամուտներից: Այս ամենի արդյունքում դատարանը Թուրքիայի դեմ սահմանել է մոտ 100 միլիոն դոլարանոց տուգանք:

Փաստաբանի առաջարկը

ԱՄՆ-ի քաղաքացիներ հանդիսացող և հայկական ծագում ունեցող հայցվորները հնար են գտել ԱՄՆ-ի կողմից հիշյալ տարածքը որպես ռազմակայան օգտագործելու և Ինջիրլիքի ռազմակայանում Pizza Hut, Taco Bell-ի պես ամերիկյան ֆիրմաների գործելու հիմնավորմամբ դատական գործ հարուցել Կալիֆորնիայի դաշնային դատարանում: Վերջինս էլ, հիմնավորումները լուրջ համարելով, վճռել է ստանալ երկու կողմերի մեղադրականն ու պաշտպանականը: Այդ պահանջը, Հաագայի կոնվենցիայի միջոցով, մարտ ամսին պաշտոնական գրությամբ հաղորդվել է Թուրքիայի պետությանը, սակայն Թուրքիան անվտանգությանը վերաբերող ու պետական գաղտնիքներ պարունակող փաստերի գաղտնիությունը պահելու փաստարկով մերժել է այդ պահանջը:

Այս անգամ հայցվորները, ապրիլի 14-ին դիմելով ԱՄՆ-ի պետքարտուղարությանը, խնդրել են, որ Ամերիկան դիվանագիտական ուղիներով պաշտպանական ճառ պահանջի Թուրքիայից: Վերջապես հունիսի 20-ին Ամերիկայի պետքարտուղարությունը Անկարայում իր դեսպանության միջոցով Թուրքիային է հղել CONS 11-01208 թվակիր դիվանագիտական նոտան և պահանջել, որ Թուրքիան պաշտպանական ճառ ուղարկի: Նոտայում մասնավորապես նշվում է. «Ըստ ԱՄՆ-ի օրենքների` դուք պարտավոր եք պաշտպանական ճառ ուղարկել` որպես պաշտպանվող կողմ: Ձեզ առաջարկում ենք փաստաբան վարձել ԱՄՆ-ում: ԱՄՆ-ի պետքարտուղարությունը պատրաստ է օգնել ձեզ այդ հարցում: Եթե 60 օրվա ընթացքում պաշտպանական ճառ չուղարկեք, հավանականություն կա, որ դատարանը կկայացնի default (պարտականությունները կատարած չլինելու) վճիռ:

Բանկերը լուրջ են ընդունել

ԱՄՆ-ի դաշնային դատարանները default-ի որոշումը կայացնում են, երբ այն անձը, որից պաշտպանություն է պահանջվում, չի ներկայանում դատարան կամ չի ուղարկում իր պաշտպանական ճառը: Իրավաբանների կողմից որպես «իրավարար վճռով պարտություն» սահմանվող այդ որոշման կայացման պահին պաշտպանվող կողմին այլևս հնարավորություն չի տրվում որևէ կերպ մասնակցել դատական նիստերին: Այդ դեպքում էլ դատարանը վճռելով, որ մեղադրվող կողմն ընդունել է իր հանցանքը, դատավաճիռը կայացնում է հօգուտ մեղադրող կողմի:

Քանի որ ԱՄՆ-ի կողմից տրված այդ նոտայից հետո անցել է 70 օրից ավել ժամանակ, և Թուրքիան պաշտպանություն չի ուղարկել, հայցվորները default-ի պահանջով դիմել են դատարան, և սպասվում է, որ դատավճիռը կկայացվի մի քանի օրվա ընթացքում: Ինչ վերաբերում է դատական գործին տեղիք տված գույքերը 1915-1923 թթ.  ընթացքում սեփականած Գյուղատնտեսական բանկին և Կենտրոնական բանկին, որոնց դրանք փոխանցվել են 1923 թ. հետո, ապա վերջիններս, գիտակցելով իրավիճակի ողջ լրջությունը, պայմանավորվել են ԱՄՆ-ում գտնվող մի իրավաբանական ընկերության հետ և դատարանից մինչև սեպտեմբերի 19-ը ժամանակ խնդրել` պաշտպանությամբ հանդես գալու համար: Խնդրանքն ընդունվել է:

Ինջիրլիքում գտնվող տարածքները

Քարտեզում, որը կցվել է դատական գործին, տեղ է գտել հետևյալ տեսարանը, որը վերցվել է Google Earth ծրագրից. Ինջիրլիքի ռազմակայանի հարավարևելյան կողմում գտնվող 4 կտոր հողատարածքը ներկված տեսք ունի: Նշվում է, որ այդ տարածքը, որին հավակնում են հայցվորները, կազմում է Ինջիրլիքի ռազմակայանի 3.671 տոկոսը, իսկ դրա դիմաց պահանջվող 69 միլիոն դոլարանոց փոխհատուցման վճարը հաշվարկվել է այն տվյալներով, որոնք տեղ են գտել ԱՄՆ-ի բանակի փաստաթղթերում, որոնցում արձանագրված է եղել Ինջիրլիք ռազմակայանի արժեքը: Դատական գործին են կցված նաև Օսմանյան պետության քաղաքացի հայերի անձնագրերի մի օրինակ և օսմանյան արխիվից վերցված սեփականության մասին տեղեկություններ:

http://www.ihlassondakika.com/haber_ABDden-Ermeniler-Incirliki-istiyor-notasi_403255.html

02.09.2011

Թարգմանություն՝ www.akunq.net