Ալբատրոս-Ռագըփ Զարաքօլու
Սիրելի և հարգարժան պատրիարք Մեսրոպ Երկրորդի դեպքը, ըստ իս, հայ ժողովրդի` երկրորդ անգամ ապրած Կոմիտաս Վարդապետի դեպքն է: Երկուսն էլ` թե’ Կոմիտաս Վարդապետը և թե’ Մեսրոպ Մութաֆյանը, վախի ու սարսափի երկու ժամանակաշրջանների զոհերն են: Նրանք սեփական հոգով վճարեցին իրենց համայնքի դեմ-հանդիման եղած մարտահրավերների գինը, իսկ դրա համար առաջնային պատասխանատվություն են կրում նույն իշխանական մարմնի կիզակետերն ու միևնույն մտայնությունը, այն է` իթթիհադականությունը և նեոիթթիհադականությունը: Չնայած պետության արգելքներին` Մեսրոպի պատրիարք ընտրվելը որոշ առումով նշանակում էր, որ համայնքը վերստին պատվավոր դիրք է գրավելու, և միասնականություն է ապահովվելու: «Պոլսո հայոց պատրիարք ընտրվելս նշանավորել է նոր ժամանակաշրջանի և էջի սկիզբը: Մասնագիտությանս մեջ գրանցածս վերելքի համար ես չպետք է ստորանամ: Պարտավոր եմ այդպես վարվել»,-ասելու էր Մեսրոպը ընտրվելուց հետո:
Թուրքիան annus terribulus (սարսափելի տարիներ) անվամբ հիշատակվող 1993 թ. հետո դարձյալ անցել է իրար հետևից եկած «մութ» ժամանակաշրջանների բովով:
«Միսիոներականության» մեջ մեղադրվող քրիստոնեությունն այլևս համարվում էր ազգային անվտանգությունն սպառնալիքի տակ դնող տարր:
Հատկապես 2003 թ. հետո ակտիվացած «Էրգենեքոնի» կազմավորման նպատակների մեջ այլևս ընդգրկված էին նաև քրիստոնյա հոգևորականները:
Իսկ Մեսրոպի ներկայացրած պատրիարքության հաստատությունը կանգնեց մի անհավատալի, հեղձուցիչ սպառնալիքների և վիրավորանքների առջև: Բացի այդ՝ պատրիարքությունը պետության կողմից հարկադրվեց սփյուռքում բնակվող հայերին հակընդդեմ դիրք բռնել: Եվ որպես խաղաքարտ էլ օգտագործվեց հետևյալ արտահայտությունը. «Եթե այդպես վարվեք, լավ կլինի ձեր համայնքի անվտանգության տեսանկյունից»:
Ձևականորեն կազմակերպվում էին միջկրոնական երկխոսության ժողովներ, ճնշումներ էին բանեցվում, որպեսզի մասնակցություն լիներ այսպես կոչված «գիտական» ժխտողական կոնֆերանսներին:
Ոչ մի դեպքում չեմ կարող մոռանալ 2005 թ. Կեսարիայի համալսարանում կայացած հայկական խորհրդաժողովում արված մի լուսանկարում Մեսրոպի դառնացած դեմքը:
Դարձյալ այդ տարիներին պետության հարկադրմամբ ԱՄՆ կատարած նրա այցի ժամանակ այնտեղի հայ համայնքի մի հատվածի կողմից իր դեմ արված բողոքի ցույցը նույնպես իր հոգին ամենաշատ դառնացրած դեպքերի շարքում էր:
Մեսրոպը հետևյալն էր ասելու իր վերջին հարցազրույցում.
«Այլևս եկել է Հայաստանի և սփյուռքի հետ ևս հարաբերություններ զարգացնելու ժամանակը: Լրագրողները, երիտասարդները, գիտնականները և քաղաքացիական հասարակության հաստատությունների ներկայացուցիչները պետք է փոխադարձ այցեր կազմակերպեն Թուրքիա և Հայաստան, պետք է ապահովվի մարդկային հարաբերությունների զարգացումը: Դժվար թեմաներին պետք է անդրադառնալ հետագայում: Նախ պետք է փոխվստահություն և փոխըմբռնում հաստատվի: Կարծում եմ, որ դա ապահովելու համար պետք է արվեստի ոլորտում մրցույթներ կազմակերպել, հենց այդ կերպ կամրապնդվեն փոխադարձ վստահությունն ու փոխըմբռնումը: Բացի այդ՝ ուզում եմ, որ Թուրքիայի հայերն էլ ներկայացվեն Թուրքիայի Ազգային մեծ ժողովում: Ռումինիայում և անգամ իսլամական հանրապետություն Իրանում կան հայկական ծագում ունեցող պատգամավորներ: Այնպիսի հասկացություններ, ինչպիսիք են քաղաքացիությունը և հանդուրժողականությունը, վերացական արտահայտություններ են: Եթե մեր քաղաքական կուսակցությունները քաղաքականության հանդեպ հետաքրքրություն ցուցաբերող մեր հայ քաղաքացիներին մի փոքր ավելի մեծ ուշադրություն հատկացնեն, ավելի կոնկրետ քայլ արած կլինեն»:
Իսկ նրա ասածների շարքում իմ ամենասիրած խոսքը այն մեկնաբանությունն է, թե երկու հասարակություններն էլ «բուժման կարիք ունեն»:
Ծրագրվում էր Թուրքիայում քաոսային իրավիճակ ստեղծել, և Մեսրոպն էլ էր նրանց կիզակետում:
Սպառնալիքներ ու վիրավորանքներ էին տեղում Պոլսո հայոց պատրիարքարանի, հայկական դպրոցների և հաստատությունների վրա, և Նա նման էր մի հովվի, որը խորը մտահոգության մեջ էր իր հոտի ոչխարների համար:
Նախկինում պաշտոնավարած ամենամտավորական պատրիարքների շարքում էր Մեսրոպը:
Մեսրոպը քննադատությունների էլ է ենթարկվել համայնքի պահպանմանն ուղղված իր որդեգրած դիրքորոշման համար: Սկզբում հայտարարվեց, թե պատրիարքը գնալու է, և նրա փոխարեն մի հաշտարար է գալու:
Ի վերջո՝ Հրանտ Դինքին և Մեսրոպին թիրախ ընտրած Էրգենեքոնի անդամների մահափորձերի ծրագրերը հաջողությամբ պսակվեցին:
Ըստ իս` Մեսրոպը ևս նախապես ծրագրավորված մահափորձի զոհն է:
Թերևս նրա մարմինը չկարողացան սպանել, բայց կարողացան ծանր վերք հասցնել հոգուն:
Մեսրոպն առաջին լուրջ առողջական տագնապն ունեցավ Հրանտի թաղման արարողությունը ղեկավարելիս:
Երկու ամիս անց ասելու էր.
«Մի պահ մտածեցի, թե որքան հեռու ենք այդ մթնոլորտից: Հատկապես Հրանտ Դինքի սպանությունից հետո համայնքս Թուրքիայում իրոք շատ խռովահույզ ժամանակաշրջանի մեջ մտավ: Մեկը մյուսի հետևից իրար հետևած տարօրինակ այցերը մեր զանազան հաստատություններ, մեր թերթերից մեկի խմբագրատուն: Անցյալ շաբաթ Հրանտ Դինքի մահվան քառասունքին եկեղեցու այգում ատրճանակից արձակված գնդակն այն սպառնալիքների շարունակությունն է, որոնք ուղղված են և’ մեր պատրիարքարանին, և’ մեր այլ հաստատություններին: Նման դեպքերն ինձ երբեմն հետևյալ մտորման տեղիք են տալիս` «Ես իրո՞ք ծնվածս երկրում եմ»: Մենք այդպես չենք մեծացել: Այն թաղամասում, որտեղ անցել է մանկությունս, բոլորս միասին ենք մեծացել` թուրքերը, հայերը, հույները, հրեաները: Մենք իրար հետ կիսում էինք պոլսեցի լինելը: Նման ծայրահեղ ազգայնամոլ դրսևորումները շատ հեռու են մեզանից»:
Համայնքը Մեսրոպի հիվանդանալուց հետո մի լավ մասնատվեց: Անհետացավ նախկինում եղած միասնականության ոգին: Նախաձեռնությունը վերստին անցավ պետության ձեռքը:
Պետությանն ի՞նչ. եթե հայերն իրար հետ գժտվեն, ավելի լավ:
Դա ավելի ողբերգական դարձրեց իրավիճակը: Կարծես թե Մեսրոպի մահը ցանկալի մի բան դարձավ` փակուղուց փրկվելու համար:
Այս դրությունն ինձ, որպես հայկական համայնքի միասնականությանը հավատացող և հարգանք տածող բարեկամի, անչափ վշտացնում է:
Այնուամենայնիվ մի հրաշք եմ մաղթում և սիրելի Մեսրոպին առողջություն ցանկանում…
Էվրենսել
28.06.2011
Leave a Reply