Քանի՞ սերունդ արժե Արթինի մուշտակը

Նալան Թեմելթաշ

Երբեմն մի ժպիտ Ձեզ իրոք հանգստացնում է: Երբեմն էլ մի բառ, մի նախադասություն կամ էլ մեկ գիրք բավականին մեծ մի տխրություն է բացահայտում Ձեր առաջ և հավատացնում, որ մինչ օրս նման բան չէիք ապրել: Հետզհետե ջրի երես դուրս եկող գիտակցությամբ Ձեր զգացած ցավին այլևս սկսում է մասնակցել ոչ միայն Ձեր սիրտը, այլ նաև` բանականությունը: Ուսումնասիրող Ալի Սայիդ Չեթինօղլուի «Ունեցվածքի հարկը» վերնագրով գրքի հետ առերեսվելիս հենց այդ զգացումն եք ունենում: Եթե անգամ մինչ այդ այս կամ այն կերպ գիտակցած էլ լինեիք, այնուամենայնիվ նման համապարփակ բովանդակությամբ սույն աշխատությանը հանդիպելիս հաճախ եք ինքներդ Ձեզ ասում` «Ձեռքերդ դալար, Չեթինօղլո’ւ»:

Ունեցվածքի հարկի ոչ հայտնի կողմերի մասին խոսելիս «…մեր ուսումնասիրության ողբերգական կողմերից է այդ մարդկանց քաշած տառապանքները սառը թվերով արտահայտելը, ցավերը` վիճակագրական տվյալների վերածելը»,-ասում է հեղինակը: Քանզի ուսումնասիրության ժամանակ «Ունեցվածքի հարկի» զոհերի հետ հանդիպելիս 94 տարեկան մի կին է հարցնելու իրեն. «Դուք այդ ամենը գրելո՞ւ եք, իսկ իմ գլխին մի փորձանք չի՞ գա»:

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին` 1942 թ. նոյեմբերի 11-ին, Թուրքիայի Ազգային մեծ ժողովում քննարկված և ընդունված 4305 համարը կրող «Ունեցվածքի հարկի» մասին օրենքը աչքի է զարնում ոչ միայն որպես տնտեսական, այլ նաև` քաղաքական ու մշակութային առումներով ևս կարևոր մի գործադրում: Ըստ Չեթինօղլուի` սույն օրենքի նպատակն է եղել ոչ մուսուլման փոքրամասնություններին այս հողերից վռնդելը: Այս նպատակին ուղղված օրինական կիրառմամբ իրականացված հարստության փոխանցումը ընդամենը մեկն է սույն օրենքի հետևանքներից:

Ինչպես հայտնի է, այս երկրում գորգի տակ պահված բոլոր խնդիրների պես` Հայկական հարցը ևս այսօր գտնվում է այն մտայնությունների ներկայացրած համատեսքտում, որոնց կոմպետենտ լինելու մեջ առանձնապես չեք էլ կարող վստահ լինել: Չափազանց շատ ազգային-քաղաքական գործիչներ, չթոթափելով այն միտքը, թե ոչ մի թշնամու կողմից չպարտված թուրքին կկործանի միայն ներքին մասնատումը, այդ գաղափարն արդիականացնում են այսօրվա համարժեքներով:

Գաղափարական մանիպուլացիան արդեն իսկ կորցրել է իր հավասարակշռությունը: Օգոստոսի 30-ի արարողությունների ժամանակ գլխավոր շտաբի պետ Իլքեր Բաշբուղի գրկում լացող աղջիկ երեխան բոլորիս զարմանք պատճառելու աստիճան «իրական» էր լալիս: Գլխավոր շտաբի պետն էլ մխիթարում էր երեխային՝ ասելով, թե «մի’ անհանգստացիր, մենք չենք մասնատի այս երկիրը»: Լայն զանգվածները տառապում են սկլերոտիկ հիվանդությամբ` համակարգի ուզած չափով: Գորգի տակ պահված խնդիրների դեպքում մարդկայնությունը շատ հաճախ է մոռացության մատնվում:

Որպեսզի մոռացման վիրուսը չհիվանդացնի նաև գալիք սերունդներին, ամենաճիշտ գործը, որ կարելի է անել, պատմության շրջված, մոռացության մատնված էջերը նորից գրելն է: Սայիդ Չեթինօղլուի գիրքն իրավամբ իր տեղն է գրավելու նման բնույթի վավերագրերի շարքում: Սույն աշխատությունը գալիք սերունդների կողմից արժանի է առնվազն թախծոտ երախտագիտության:

«Ունեցվածքի հարկը/942-1944

Տնտեսական և մշակութային ցեղասպանություն»

Ալի Սայիդ Չեթինօղլու

Բելգե հրատարակչություն

24.06.2011

http://hyetert.blogspot.com/2011/06/artinin-kurk-mantosunun-ederi-kac-nesil.html