Ազգայնական արտահայտությունների պատճառով նվազել է Արդարություն և զարգացում կուսակցության պատգամավորների թիվը

Պրոֆեսոր Սեյֆեդդին Գյուրսելը, բացի տնտեսագետ լինելուց, հայտնի է նաև ընտրական համակարգի վերաբերյալ իր աշխատություններով: Որպես «Ռադիկալ» թերթի տնտեսության և քաղաքականության բաժնի սյունակագիր` մեկն էր այն մասնագետներից, ով հունիսի 12-ի խորհրդարանական ընտրությունների վերաբերյալ ամենաճիշտ կանխատեսումները կատարեց: Գյուրսելի հետ զրուցեցինք ընտրության արդյունքում ձևավորված քաղաքական և տնտեսական պատկերի մասին:

-Նախ սկսենք ԱԶԿ-ի ստացած ձայների հարաբերակցությունից: Ինչպե՞ս եք գնահատում իշխող կուսակցության ստացած 50 տոկոս ձայները:

–2009 թ. ԱԶԿ-ն Տեղական ինքնակառավարման ընտրություններում ստացավ 39 տոկոս ձայն: Եթե սա հիմք ընդունենք, ապա կարելի է ասել, որ իշխող կուսակցության ձայները հասել են 11 տոկոսի: Եթե համեմատենք 2007 թ. խորհրդարանական ընտրությունների հետ, ապա կարող ենք ասել, որ 3-4 տոկոս են վաստակել: 2009 թ. ԱԶԿ-ի ձայները իջան 39 տոկոսի, դա այն ժամանակաշրջանն էր, երբ գործազրկության տոկոսը հասել էր գագաթնակետին:  Այդ ժամանակաշրջանում սա էր, որ ԱԶԿ-ին քաղաքականապես կայունացրեց: Կարելի է ասել, որ 2009 թ. մինչև հիմա թեթևացել է գործազրկության բեռը: Թեև զբաղվածության մեջ կառուցվածքային զարգացումներ չեն գրանցվել, տնտեսական տվյալները ցույց են տալիս, որ 2009 թ. համեմատ գործազրկությունը նվազել է:

-Գործազրկության նվազման հե՞տ է կապված, որ ԱԶԿ-ի ձայները հասել են 50 տոկոսի:

–Այո’, սակայն միայն այդ հանգամանքով չենք կարող բացատրել: Առաջնորդվելով տնտեսական տվյալներով` կանխատեսում էի, որ ԱԶԿ-ի քվեները նորից հասնելու են 2007 թ. տոկոսին: Սակայն պետք է հավելել նաև Մեծ միություն կուսակցության, Երջանկություն կուսակցության նման փոքր աջակողմյան կուսակցություններից ստացած ձայները: Կարծեմ այդ ձայները կազմում են երեք կամ չորս տոկոս: Փոքր աջակողմյան կուսակցությունների հավատացյալ ընտրողների ձայներն այս ընտրություններում օգտագործվել են որպես ռազմավարական ձայներ: Կարծում եմ, որ ընդդիմության համար հակազդեցություն եղան ԱԶԿ-ի` փոքր աջակողմյան կուսակցություններից ստացած ձայները: ԺՀԿ-ի՝ աղքատության վերաբերյալ կատարած շեշտադրումն ընդհանրապես իրատեսական չէր, քանի որ աղքատության հետ պայքարում ԱԶԿ-ն կարևոր հաջողության էր հասել: Բացի այդ՝ առողջապահության, կրթության և նման ոլորտներում բարձր է նաև ծառայության որակը: Հետևաբար անակնկալ չէր ընտրության ժամանակ ձեռք բերած ԱԶԿ-ի հաջողությունը:

-Ինչպե՞ս եք գնահատում ԺՀԿ-ի ստացած 26 տոկոս ձայները: Ըստ Ձեզ` ԺՀԿ-ի նոր ղեկավարության համար այս ձայների նման տոկոսը հաջողությու՞ն է:

–ԺՀԿ-ի համար 26 տոկոսն անակնկալ չէ, սակայն ես կցանկանայի, որ հասներ 28 տոկոսի:

-Ինչու՞:

-ԺՀԿ-ի նոր ղեկավարությունը ցանկանում է փոխել կուսակցությունը. այն դարձնել ավելի ժողովրդավարական, որդեգրել ավելի քաղաքացիական ուղեգիծ: 28 տոկոսը Քըլըրդարօղլուի կուսակցության ներքին ընդդիմության համար դիրքերը կուժեղացներ, եթե կարելի է ասել, «նախկին ԺՀԿ»-ի դեմ: 26 տոկոս ձայների դեպքում կուսակցության ներքին ընդդիմությունն սկսել է հոխորտալ: Ըստ էության ԺՀԿ-ի ղեկավարությունը սխալ գործեց` իր համար բարձր նշաձող ընտրելով: ԺՀԿ-ից բոլորը առնվազն 30 տոկոս ձայն էին սպասում, դա սխալ էր: Մինչդեռ ԺՀԿ-ի ղեկավարության համար այս արդյունքը չի կարելի անհաջողություն համարել:

-Ինչո՞վ եք բացատրում, որ ԱՇԿ-ն ստացավ 13 տոկոս ձայն:

–Այդտեղ էլ ԱԶԿ-ի առաջնորդ Էրդողանը սխալ ռազմավարություն որդեգրեց: Որպեսզի ԱՇԿ-ն չանցնի ընտրական շեմը, օգտագործեց ազգայնական արտահայտություններ: Սա նպաստեց ԱՇԿ-ին, ինչպես նաև նպաստեց հարավ-արևմուտքում ԱԶԿ-ի ձայների կորստին:

-Իսկ ԽԺԿ-ն ստացավ իր քաղաքական ավանդույթների պատմության մեջ ձայների ամենաբարձ տոկոսը: Սրան ի՞նչ գնահատական կտաք:

–Սա ԽԺԿ-ի համար մեծ հաջողություն է: Ամեն ինչից առաջ, որպես տեխնիկական գործողություն, հաջողեց ամենադժվարինում: Դիարբեքիրում կար 6 անկախ պատգամավոր, առանց որևէ խառնակության՝ 6-ն էլ միանգամից ընտրվեցին:

-Մտածու՞մ եք, որ ԽԺԿ-ի աջակցությունը վայելող Սըրրը Սյուրեյյա Օնդերի, Լևենթ Թյուզելի, Էրթողրուլ Քյուրքչեի պես թեկնածուները դաշինքի ձայները շատացել են:

–Սըրրը Սյուրեյյա Օնդերը Ստամբուլի 2-րդ ընտրատարածքում որոշ քանակությամբ ձայներ ունի, սակայն մյուս թեկնածուների մասին չենք կարող ասել: Այս թեկնածուներն ընտրվել են ԽԺԿ-ի ընտրողների քվեների արդյունքում:

-ԱԶԿ-ի առաջնորդ Էրդողանի ազգայնական արտահայտությունները կարո՞ղ էին նպաստել ԽԺԿ-ի քվեների աճին:

-Չեմ կարծում, որ սա կարող էր քվեների հարաբերակցության վրա լուրջ ազդեցություն թողնել, սակայն ԽԺԿ-ի կազմակերպություններին կարող է ջղայնացնել:

-ԱԶԿ-ի պատգամավորների թվի նվազման ամենակարևոր գործոններից մեկը եղավ շրջանների վերաբերյալ Բարձրագույն ընտրական հանձնաժողովի կատարած փոփոխությունը: Սա ինչպե՞ս եք գնահատում:

–Ըստ էության Բարձրագույն ընտրական հանձնաժողովը կատարեց այն, ինչը ճիշտ էր: Պատգամավորների բաշխումը փոխվել է ըստ ժողովրդական շարժումների: Ըստ էության նույնիսկ քիչ էր: Չնայած այս փոփոխությանը` նորից անհավասարություն է նկատվում: Ստամբուլում մեկ պատգամավորի համար ընտրողների քվեները փոքր քաղաքների համեմատ նորից ավելի բարձր են: Բարձրագույն ընտրական հանձնաժողովի որոշմամբ հնարավոր եղավ նվազեցնել միջշրջանային անհավասարությունը:

-ԱԶԿ-ի պատգամավորների թվի աճ հնարավո՞ր էր:

–Այո, հնարավոր էր: Վերջին շրջանում Էրդողանի կոշտ ազգայնական արտահայտությունները հարավ-արևելքում 3-4 պատգամավորական մանդատների կորստի պատճառ հանդիսացան: Եթե այդպես չլիներ, ԱԶԿ-ն 326-ի փոխարեն 330 մանդատ կունենար և կունենար մեծամասնություն, որը սահմանադրական հանրաքվեի համար կքվեարկեր միաձայն: Չեմ կարծում, որ այս ազգայնական արտահայտությունների շնորհիվ ԱԶԿ-ն մյուս շրջաններում ձայն կամ մանդատ վաստակեց: ԱԶԿ-ն ծառայության որակի և տնտեսության դրական մթնոլորտի շնորհիվ Արևմուտքում քվե ստացավ, սակայն ազգայնական արտահայտությունների պատճառով էլ Արևելքում կորցրեց:

-Համաձայն այս խորհրդարանական պատկերի` հնարավո՞ր է նոր և ազատական սահմանադրություն:

–Անշուշտ հնարավոր է, սակայն ԱԶԿ-ն սահմանադրական հանրաքվեի համար ստիպված է ստանալ ԺՀԿ-ի և ԽԺԿ-ի համաձայնությունը: Առաջիկայում ԺՀԿ-ում կրկին ներկուսակցական լուրջ վեճեր են լինելու: ԺՀԿ-ի ղեկավարությունը որպեսզի չստանա ներկուսակցական ընդդիմության կողմից «ԱԶԿ-ի հետ համագործակցող» պիտակը, կթվացնի, թե համաձայն չէ սահամնադրության փոփոխությանը: Մնում է ԽԺԿ-ն: Եթե ԽԺԿ-ն բարձրացնի նշաձողը և մաքսիմալ պահանջներ առաջադրի, նոր սահմանադրությունը երազանք կդառնա, սակայն եթե ավելի դրական պահվածք որդեգրի, Թուրքիան կարող է ծանոթանալ նոր սահմանադրության հետ:

-Թուրքիայի տնտեսության ապագայի տեսանկյունից ինչպե՞ս եք գնահատում ստացված պատկերը:

–ԱԶԿ-ն պատգամավորների այս թվով, որպես միահեծան կառավարություն, կարող է իրականցնել տնտեսական այն բարեփոխումները, որոնք հարկ կհամարի: Տնտեսության պատասխանատու նախարար Ալի Բաբաջանը նշանակումից հետո առաջ իր ելույթում տվել է սրա ազդանշանը, սակայն անհրաժեշտ է, որ տնտեսության ուղղությամբ ձեռնարկվելիք քայլերն աջակցություն ստանան հատկապես քրդական հարցի կարգավորման ուղղությամբ կատարվելիք քայլերով, որպեսզի տնտեսական, սոցիալական և քաղաքական կայունություն կարողանան հաստատել:

«Ակօս», թիվ 793