Հայտարարում է Լաչիները` հավասարության նշան դնելով պատերազմում զոհված թուրք զինվորի եւ թուրքական բանակի զոհը դարձած արեւմտահայության միջեւ:
Առաջին համաշխարհային պատերազմում օսմանյան Թուրքիայի համար առանձնահատուկ են Դարդանելի կռիվները: Դրանք նույնպես տեղի են ունեցել չարաբաստիկ 1915-ին, երբ փետրվարի 19-ին անգլիական ռազմածովային ուժերը փորձեցին ճեղքել նեղուցի ամրությունները, իսկ ապրիլի 25-ին անգլո-ֆրանսիական զորքերը դեսանտ իջեցրին Գելիբոլու, բայց ապարդյուն:
Թեեւ գերմանացի մարշալ ֆոն Սանդերսի հրամանատարության տակ Դարդանելում թուրքական զորամիավորումներին հաջողվեց կասեցնել Անտանտի առաջխաղացումը, սակայն տասնյակհազարավոր զոհերի գնով: Ընդ որում, այդ զոհերն անտեղի էին, որովհետեւ 1918-ի հոկտեմբերի 30-ին ստորագրված Մուդրոսի զինադադարից հետո օսմանյան Թուրքիան հանձնվեց հաղթողների ողորմածությանն, ու Անտանտը առանց որեւէ դիմադրության Դարդանելի հետ օկուպացրեց նաեւ Ստամբուլը:
Խնդիրն, իհարկե, Դարդանելի կռիվներում թուրքական բանակի զոհերը չեն, այլ Չանաքքալեի նահանգապետ Գյունգոր Ազիմ Թունայի, քաղաքապետ Ուլգյուր Գյոքհանի եւ քաղաքի համալսարանի ռեկտոր, պրոֆ. Սեդաթ Լաչիների մասնակցությամբ նահանգապետարանում կազմակերպված հանդիպումը: Հունիսի 15-ին հրավիրած այս հանդիպումը թուրքական մամուլի, մասնավորապես «Հյուրիեթի» վկայությամբ` Չանաքքալեի համալսարանին օժանդակելու նպատակ է հետապնդել, որտեղ ելույթ է ունեցել ռեկտոր Լաչիները:
Նա ասել է, որ 2015-ին կլրանա Դարդանելի կռիվների 100-ամյակը, դա պետք է նշանավորվի ոչ միայն Չանաքքալեի, այլեւ ամբողջ Թուրքիայի մասշտաբով եւ դառնա համազգային նպատակակետ: Խոսքը հավանաբար հանդիսությունների մասին է:
Երբ լրագրողներից մեկը հիշեցրել է, որ 2015-ը ոչ միայն Դարդանելի կռիվների 100-ամյակն է, այլեւ «հայերի ցեղասպանության պնդումների» 100-րդ տարելիցն է, Լաչիները նշել է. «Հիրավի, Դարդանելի պատերազմների 100-ամյակը հանդիսացող 2015-ը միաժամանակ հայերի տեղահանության 100-րդ տարելիցն է: 2015-ը այդ առումով կարող է հայերի հետ հաշտեցման տարեթիվը հանդիսանալ: Հայերը լրջորեն պատրաստվում են տարելիցին: Արդյոք 2015-ի մարտի 25-ին Հայաստանի նախագահը կգա՞ Դարդանել եւ Գելիբոլու թերակղզում մեխակ կդնի՞ նահատակների շիրմին: Դրան ի պատասխան` Երեւան կգնա՞ մեր նախագահը կամ վարչապետը` ծաղիկ դնելու համար ցեղասպանության հուշարձանին, եւ կկարողանա՞ ասել. «Թեեւ մենք կատարվածին «ցեղասպանություն» չենք ասում, սակայն գիտենք, թե ինչ բան է վիշտը, որովհետեւ դա նույնությամբ ապրել ենք նաեւ ինքներս: Մենք կիսում ենք ձեր վիշտը»: Այսինքն, 2015-ը կդառնա՞ հայկական հարցում որոշ բաներ անցյալում թողնելու, գրկախառնվելու եւ հաշտվելու տարի: Պատասխանը չգիտեմ, բայց դա իմ երազանքն է: Կարծում եմ՝ Դարդանելն այս առումով հրաշալի մթնոլորտ է ստեղծելու, բարոյահոգեբանական մթնոլորտ: Այսինքն, եթե մեզ հաջողվի հայերին ընդգրկել այս մթնոլորտում, կնշանակի` հրաշալի գործ արած կլինենք, որովհետեւ գիտենք, որ Դարդանելում մարտնչել են նաեւ թուրքահայ զինվորներ, նրանցից շատերը նույնպես նահատակվեցին: Թշնամու ռազմանավերի մի մասը խորտակել են այս հայ զինվորները: Այդ առումով հարցը ողջագուրվելու տրամաբանությամբ կարելի է փոխադրել քաղաքայինից համազգային, իսկ համազգայինից էլ` միջազգային հարթություն: Հրաշալի առիթ է եւ հնարավորություն: Հուսանք, որ մենք այս հնարավորությունը ճիշտ կօգտագործենք Թուրքիայում»:
Չանաքքալեի համալսարանի ռեկտոր, պրոֆ. Լաչիների ասածները մեկնաբանության կարիք չեն զգում: Պարզապես նա մոռանում է, որ Դարդանելում բանակը կռվել է բանակի դեմ, եւ թուրք զինվորը սպանվել է այդ կռիվներում, իսկ հայերի ցեղասպանության պարագայում իրավիճակը բոլորովին այլ է: Դարդանելում Անտանտի դեմ մարտնչող թուրքական բանակը, այնուհետեւ Թեշքիլաթը Մահսուսայի գլխավորությամբ, պետական այլ կառույցների եւ ընչաքաղց ժողովրդական զանգվածների հետ խոշտանգել ու տանջամահ են արել անզեն հայ բնակչությանը:
Այլ կերպ` օսմանյան բանակը, սկսած շարքային ծառայողից, վերջացրած հրամանատարներով, զինվորի համազգեստ կրող արյունարբու մարդասպաններ են: Հավասարության նշան դնել ռազմական գործողությունների ընթացքում զոհված զինվորների եւ թուրքական բանակի ցեղասպան նկրտումների հետեւանքով բնաջնջված հայ ժողովրդի միջեւ, առավել եւս` դրանում ներգրավել Հայաստանի նախագահին, կնշանակի` անարգել ցեղասպանության անմեղ զոհերի հիշատակը, իսկ անարգանքով Մեծ եղեռնի հուշարձանին ծաղիկներ չեն դնում, որքան էլ դա երազի Լաչիները:
«ԱԶԳ» ՕՐԱԹԵՐԹ #111
17-06-2011
Leave a Reply