Զբոսանք Չամլըյայլայում (Նամրուն-Լամբրոն)

 Նուրեթթին Դեյիրմենջի

«Իմաստունները, քանի որ տեղյակ են իրենց թույլ կողմերի մասին, չեն պնդում, թե չեն կարող սխալվել»:

Թոմաս Ջեֆերսոն

“Aktif Felsefe” կազմակերպության հետ դեպի բնություն զբոսանք կատարելու համար Սյուրեյայի հետ տնից դուրս եկանք առավոտվա ժամը 7:15-ին: Ժամը 7:30-ին հանդիպեցինք Ալպերին, ով հավաքեց մեր զբոսանքին Մերսինից մասնակցող մյուս ընկերներին: Նրանց հետ մեկտեղ շարժվեցինք դեպի Տարսուս: Այստեղ Ադանայից ժամանած մի խմբի հետ միասին ճանապարհ ընկանք դեպի Չամլըյայլա (Նամրուն-Լամբրոն): Դոլամբաչլըի զառիվեր ճանապարհներից անցնելուց հետո ժամը 10:30-ին հասանք Չամլըյայլայի հյուրանոցը: Քանի դեռ մեր ընկերներից ոմանք թեյ էին վայելում հյուրանոցում, ես մագլցեցի բերդը: Ժամը 11-ին սկսեցինք քայլել:

Նամրուն բերդի տեսարանները և շրջակայքում աճած միջերկրածովյան հայտնի եղևնիները

Մեր զբոսանքը շարունակվեց կանոնավոր կերպով և ըստ օրենքների: Խմբի սկզբում, վերջում և մեջտեղում ղեկավարներ կարգվեցին: Նույն անձինք ստանձնեցին նաև առողջական հարցերը լուծելու գործը:

Ծառերի արանքով քայլելով` աշխատում ենք հասնել անտառը հսկող աշտարակին: Զբոսանքը տևելու է մոտ 12 կմ:

Եղանակը տեղ-տեղ ամպամած է, օդի միջին ջերմաստիճանը` մոտ 20 աստիճան: Հետևաբար, եղանակն ու մթնոլորտի պայմանները բավականին հարմար են համարվում զբոսանքի համար:

Երիտասարդներն ու էներգիայով լեցուն մարդիկ առջևից են գնում, իսկ մյուսները` հետևից: Զբոսանքն այդպես շարունակվեց երկու ժամ: Ապա հասավ մեր ավտոմեքենան, որը հավաքեց հետ մնացողներին և արագացրեց առջևից գնացողներին: Ցավոք սրտի մեքենան որոշ ժամանակ անց ճանապարհին մնաց` ցեխի պատճառով: Անտառը հսկող աշտարակից 1200 մ  հեռավորության վրա դադարեցինք քայլել: Ուտելիք պատրաստվեց: Ուտելուց հետո խմբի մեծ մասը շարունակեց ճանապարհը, մյուսները, իրենց իրերը վերցնելով, վերադարձան ավտոմեքենա:

Ժամը 5:30-ին վերադարձանք հյուրանոց` թեյելու: Ժամը 7-ին հասանք Տարսուս:

Պատմական տեղեկություններ Նամրուն-Լամբրոն բերդի վերաբերյալ

11-րդ դարի երրորդ քառորդին սելջուկներն սկսում են ներթափանցել դեպի Անատոլիա (Արևմտյան Հայաստան-Ակունքի խմբ.): Վանա լճի շրջակայքում բնակվող հայերից ոմանք Բյուզանդական կայսրության հավանությամբ գաղթում են Կապադովկիա և Կիլիկիա: Տարսուսի ղեկավար Ափըլղայիփը շրջան եկած հայ առաջնորդներից Օշինին է հանձնում Նամրունը: Բյուզանդական կայսրը հավանություն է տալիս դրան և Օշինին տիտղոս շնորհում: Օշինն ընդլայնում է շրջանի բերդը և մի նոր ամրոց է կառուցել տալիս: Ընդունված է այն վարկածը, ըստ որի` մեր օրեր հասած բերդը կառուցվել է Օշինի կողմից:

Օշինից հետո որդին` Հեթումը, շարունակում է Նամրունի կառավարումը և ընդլայնում գործունեության բնագավառները: Ապա շրջանը մնում է Հեթումի տոհմի իշխանության տակ:

Մեկ այլ հայկական տոհմ՝ Ռուբինյանները, փորձում են շրջանը գրավել, բայց հաջողություն չեն ունենում:

1201 թ. Հեթումի ասպետները Տարսուսում մասնակցում են թագադրման արարողությանը: Այդ պահին Նամրուն ամրոցը գրավվում է թագավորի զինված ուժերի կողմից: Արքան Նամրունն ընծայում է մորը` որպես ամառանոց: Այնուհետև այստեղ անվերջանալի ապստամբություններ են բռնկվում:

1230 թ. Նամրունի բարոն Կոնստանտինը մի պայմանագիր է կնքում Կոնիայի սելջուկյան սուլթան Քեյքուբաթի հետ: 1245 թ. Կոնստանտինը միաբանվում է սուլթան Քեյհյուսրևի հետ և պատեզարմում Հեթում Առաջինի դեմ: Շրջանը մնում է Հեթում Առաջինի տիրապետության տակ: 1250 թ. Կոնստանտինը մահապատժի է ենթարկվում` դավաճանության մեղադրանքով:

Նամրուն բերդի մոտակայքում է գտնվում Սինապ բերդը: Այս երկու բերդերում ամրացած պահակներն ու մարտիկները դարեր շարունակ իրենց հսկողության տակ են պահում Գյուլեքի անցումը: Նամրուն բերդի նշանակությունը պայմանավորված էր իր ունեցած ռազմավարական դիրքով:

Նամրունցի Սուրբ Ներսեսը մի մտածող էր, ով ուներ  բազում գրքեր և գրադարան: Սուրբ Ներսեսը, բոլոր միջնադարյան մտածողների նման, գրքեր է գրում կրոնական թեմաներով:

1309-10 թթ. Կիպրոսի թագավոր Լուսինյանը գերի է ընկնում Նամրուն բերդում:

Հետագա տարիներին Նամրուն բերդն այլևս չի հիշատակվում:

Կիլիկիայի հայ թագավորները

Ռուբեն Առաջին-1080

Կոնստանտին Առաջին-1095

Թորոս Առաջին-1100

Լևոն Առաջին-1123

Խառը ժամանակներ, երբ թագավոր չի եղել-1138

Թորոս Երկրորդ-1144

Թոմաս Պայլ-1168

Մլեհ-1169

Ռուբեն Երկրորդ-1174

Լևոն Երկրորդ-1185

Զաբել թագուհի-1219

Ֆիլիպ-1220

Խառը ժամանակներ, երբ թագավոր չի եղել-1222

Հեթում Առաջին-1224

Լևոն Երրորդ-1269

Հեթում Երկրորդ-1289

Թորոս Երրորդ-1293

Հեթում Երկրորդ (երկրորդ անգամ)-1295

Սմբատ-1296

Կոնստանտին Երկրորդ-1298

Հեթում Երրորդ-1300

Լևոն Չորրորդ-1305

Օշին-1308

Լևոն Հինգերորդ-1320

Կոնստանտին Երրորդ-1342

Գվիդո-1343

Կոնստանտին Չորրորդ-1345

 Խառը ժամանակներ, երբ թագավոր չի եղել-1363

Լևոն Չորրորդ-1368

Կիլիկիայի հայկական թագավորության անկումը-1375

* Լևոն Երկրորդն ընդունված է որպես Կիլիկիայի առաջին հայ թագավոր: Նրանից առաջ եղածները կոչվել են բարոններ: Կիլիկիայի հայ թագավորների նստավայրը եղել է Տարսուսը:

Աղբյուրներ-Richard G. Hovannisian and Simon Payaslian
Nahram’s Chronicle of the Armenian Kingdom in Cilicia.

Նուրեթթին Դեյիրմենջի-(degirmencinurettin@gmail.com)

http://hyetert.blogspot.com/2011/05/camlyayla-namrun-gezisi.html