Դիարբեքիրի Սուրբ Կիրակոսը գմբեթին խաչ է կրելու

Անցնող տասնամյակների ընթացքում թուրքական պետական համակարգը մշակված եւ հետեւողականորեն ավերել է հազարավոր եկեղեցիներ։ Անցնող մի քանի տարիներին վիճակն առերեւույթ փոխվում է։
Արեւմտյան Հայաստանում վերականգնվում են հայկական եկեղեցիներ եւ վանքեր։ Սակայն դա իրականում թուրքական պետությունը ծառայեցնում է իբրեւ քարոզչության միջոց։ Վերականգնումից հետո էլ դրանք արգելվում է օգտագործել իբրեւ կրոնական հաստատություն։ Եզակի բացառություններից մեկը Դիարբեքիրի Սուրբ Կիրակոսն է, որը գմբեթին խաչ է կրելու եւ հավատքի վայր դառնալու։
Սուրբ Կիրակոսը Մերձավոր Արեւելքի ամենամեծ հայկական եկեղեցին է: 1913 թ. եկեղեցու զանգակատունը փլվել է կայծակի հարվածից, որից հետո նորն է կառուցվել: 1915 թ. զանգակատունը կրկին ավերվել է` այս անգամ թուրքական թնդանոթի հարվածից: Պատճառը` զանգակատունն ավելի բարձր էր, քան շրջակայքի մզկիթների մինարեները:
Երկու տարի առաջ Դիարբեքիրի՝ ազգությամբ քուրդ քաղաքապետ Օսման Բայդեմիրն ընդառաջեց հայ համայնքի նախաձեռնությանը, եւ այսօր եկեղեցում ընթանում են վերականգնողական աշխատանքներ։
“Դիարբեքիրը մի քաղաք է` բազմակրոն, բազմամշակույթ եւ բազմալեզու պատկերով: Այն որքան մահմեդականներինն է, նույնքան էլ քրիստոնյաներինը: Ժամանակին հայերն ու ասորիները մեր հայրենակիցներն են եղել: Ու թեեւ այսօր նրանք սփռված են աշխարհի չորս ծայրերում, ես հույս ունեմ, որ մի օր նրանք վերադառնալու են”,- ասում է Դիարբեքիրի քաղաքապետը:

Ի տարբերություն վերջերս վերականգնված Աղթամարի Սուրբ Խաչ եկեղեցու, Սուրբ Կիրակոսը լինելու է լիարժեք կրոնական հաստատություն, եւ խաչը կրելու է գմբեթին։

“Եթե մզկիթը մինարեթ չունի, այն չի կարող մզկիթ համարվել: Նույն կերպ էլ եկեղեցին չի կարող ամբողջական համարվել` առանց խաչի: Հետեւաբար, Սուրբ Կիրակոսն անխոս խաչ ունենալու է: Աղթամարի պես առանց խաչ չի բացվելու”,- ասում է Օ. Բայդեմիրը:

Դիարբեքիրում այսօր քիչ թվով հայեր են ապրում: Նրանցից մեկի հետ ծանոթացանք Սուրբ Կիրակոս եկեղեցու բակում: Ռեջեփը` նույն ինքը Արամ Խաչիկը, անկեղծանում է. մայրը մահմեդական է, հայրը` քրիստոնյա: Ու թեեւ ինքն էլ խոստովանում է, որ արտաքնապես մահմեդականի է նման, միեւնույն է հոգով իրեն հայ է համարում:

“Սուրբ Կիրակոս եկեղեցում անվտանգության աշխատակիցն եմ, գիշերվա ժամերին էլ պահակություն եմ անում: Սուրբ Կիրակոսը շուրջ 500 տարի ծառայել է որպես կրոնական հաստատություն: Բայց հայերի հեռանալուց հետո այն չի գործել: Հույս ունենք, որ վերականգնումից հետո կրկին նույն առաքելությանը կծառայի”,- ասում է Արամ Խաչիկը:
Նորոգման նպատակով հիմնադրամ է բացվել, եւ անհրաժեշտ գումարի մեծ մասը հավաքել են Դիարբեքրի եւ սփյուռքի հայերը: Ծախսերի մի մասն էլ հոգում է Դիրաբեքիրի քաղաքապետարանը: Թուրքիայի իշխանություններն այս աշխատանքում մասնակից չեն դարձել։ Մինչեւ տարվա վերջ եկեղեցին վերաօծվելու է, թեեւ դեռեւս պարզ չէ, թե ովքեր են ներկա լինելու եկեղեցու վերաբացման արարողությանը:

“Եկեղեցու դուռը բաց է լինելու ամենքի առջեւ, եւ մենք ուզում ենք, որ նաեւ թուրք պաշտոնյաներ ներկա լինեն: Իրականում, ցանկանում ենք վերաբացման արարողությանը տեսնել մասնակիցներ թե՛ Հայաստանից, թե՛ Թուրքիայից: Այդ դեպքում իրադարձությունը կարող է խթան դառնալ երկու երկրների միջեւ հարաբերությունների կարգավորման համար”,- ասում է Դիարբեքիրի քաղաքապետ Օ. Բայդեմիրը:

25.05.2011
http://yerkirmedia.am/?act=news&lan=hy&id=737