«Գնացին, էլի»

Եթե երևելիներին ու հասարակ քաղաքացիներին քաղաքի ինքնությունից ջնջենք ու մի կողմ գցենք, միայն տխուր վայրերը կմնան: Շեյհմուս Դիքենը որոնում է տխրություն բերող վայրերի կորուսյալ տերերին…

Շեյհմուս Դիքեն

«Գնացին, էլի»

Էսսե,

 232 էջ,

 «Արաս» հրատարակչությունը հրատարակել է դիարբեքիրցի (տիգրանակերտցի) գրող Շեյհմուս Դիքենի «Գնացին, էլի» վերնագրով էսսեն: Երեսուն հոդվածներից բաղկացած տեքստը, հոդվածներ, որոնցից մի քանիսը նախկինում հրապարակվել են տարբեր մամլո օրգաններում, մի քանիսն էլ առաջին անգամ են ներկայանում ընթերցողի դատին, վարպետ գրողի ընկալմամբ պատմում է Դիարբեքիրի (Տիգրանակերտ) մասին, հինավուրց Ամեդի/Տիգրանակերտի/ՏիգրանԱմեդի` իր հայերով, քրդերով, ասորիներով, մարդկանցով, փողոցներով ու ձայններով:

Ներկայում որպես Դիարբեքիրի քաղաքապետի խորհրդական աշխատող ակտիվ հասարակական գործիչ Շեյհմուս Դիքենը, ով առանձնահատուկ հետաքրքրություն է ցուցաբերում քաղաքի մշակույթի, ինքնության, տեղական պատմության ոլորտների նկատմամբ, «Գնացին, էլի» էսսեում ընթերցողին տանում է տխուր, դառը, բայց նույնքան էլ հուսադրող մի ճամփորդության:

Ամեն մի նոր վերնագրի տակ համատեղ ապրելու, միախառնվելու, սեփական լեզուն ու համը ստեղծելու երազին տենչացող, Դիարբեքիրի նեղլիկ փողոցները հետևում թողած cirano-ները, kiriv-ները, «հարևաններին», «քավորներին» կարծես մեկընդմիշտ թողած-հեռացած տրեխագործ շիշքո հակոբները, գլխաշոր կարող քեքե յաքոները, սամի հազինսեսները, նաում ֆաիք փալաքները և դեռ էլի քանիսը ներկայացվում են վարպետորեն: Տարբեր ժամանակներում գրված երգերը, արված լուսանկարները, կատարված ուղևորությունները շարվում են կողք-կողքի` մեր օրերից դեպի անցյալ ձգվող կամրջի քարերի պես: Եվ որոշ կողմերից փլված այդ կամրջի պահակությունն անող Շեյհմուս Դիքենն ուղեցույց է դառնում տարիներ անց վերադարձածներին, իրենց տան ճամփան որոնողներին, խոսք լսելու սիրտ ունեցողներին…

«Բուժվելու համար Ստամբուլ գնալուց առաջ եկեղեցու բակում գտնվող նախասրահի բաժնում մեն-մենակ և միայն իր հուշերով ապրող վերջին հայը` Անտոն քեռին, պարանից գոտիով մեջքին կապված շալվարի գրպանում էր կրում փլված եկեղեցու դռան` Միթելօղլու բանալու կողպեքը: Դռան կողպեքի բացումը վերածվել էր մի իսկական արարողության: Երբեմն անհետացող հիշողությամբ կրկնում էր անընդհատ.

«Գնացին, էլի, բոլորը գնացին, միայն ե’ս մնացի: Ե’ս եմ այս եկեղեցու թե տերը, թե պահակը»:

Հեղինակի մասին

Շեյհմուս Դիքենը ծնվել է 1954 թ. Դիարբեքիրում, որտեղ էլ ստացել է տարրական, միջնակարգ և լիցեյի կրթությունը: 1978 թ. ավարտել է Անկարայի համալսարանի Քաղաքագիտության ֆակուլտետի քաղաքական ու վարչական գիտությունների բաժինը: Աշխատանքի է անցել Ներքին գործերի նախարարությունում՝ որպես քաղաքացիական պաշտոնյա: Այդ պաշտոնից զրկվել է 1980 թ. սեպտեմբերի 12-ի զինվորական հեղաշրջման պատճառով: Ներկայում բնակվում է Դիարբեքիրում և աշխատում որպես Դիարբեքիրի քաղաքապետի խորհրդական:

Թուրքիայի գրողների արհմիության և Քուրդ գրողների միության անդամ է, ինչպես նաև` PEN գրողների միջազգային կազմակերպության Թուրքիայի կենտրոնի Դիարբեքիրի ներկայացուցիչը: Բիրգյուն օրաթերթի «Այգաբաց» սյունակում տպագրվում են նրա հոդվածները: Հոդվածներ է հրապարակում նաև www.bianet.org կայքում:

«Արաս» հրատարակչության կողմից տպագրված «Գնացին, էլի» գիրքը 1997 թ. հրատարակված «Քուրդիլիհիջազքյարի տեսքտեր»-ից հետո հեղինակի 13-րդ գիրքն է: «Քարերը վկա են», «Անմար կյանքի աքսորը` Մեհմեդ Ուզուն», «Քաղաքացիական կյանքը և ժողովրդավարությունը Թուրքիայում», «Մի քրդի ընթերցումները Արդարություն և զարգացում կուսակցության մասին» մի քանիսն են այն գրքերից, որ նա գրել է թուրքերենով:

«Իր գաղտնիքը պատերին շշնջացող քաղաքը. Դիարբեքիր» (Ստամբուլ, 2006) վերնագրով ստեղծագործությունը թարգմանվել է քրդերեն (Ստամբուլ, 2006) և ֆրանսերեն (Փարիզ, 2010), իսկ «Ըմբոստության աքսորները» (Ստամբուլ, 2005)` քրդերեն (2007):

Արաս հրատարակչություն

Ստամբուլ, Բեյօղլու-Թյունել, Իսթիքլյալ պողոտա, Hıdivyal Palas 231/Z.

Հեռախոս` (212) 252 65 18

Ֆաքս` (212) 252 65 19

Էլեկտրոնային հասցե: info@arasyayincilik.com

Կայք: www.arasyayincilik.com