ՔԱՆԻ ԴԵՌ ՉԻ ՎԵՐԱՑԵԼ ԱԹԱԹՈՒՐՔԻ ՏԱԲՈՒՆ, ԹՈՒՐՔԻԱՆ ԿԱՌՉԱԾ ԿՄՆԱ ԺԽՏՈՂԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆԻՑ

ՀԱԿՈԲ ՉԱՔՐՅԱՆ

Այս հանգամանքը առաջնային է դարձնում ժխտողականության հարցի ուսումնասիրությունը

Հակառակ հայաստանյան որոշ գիտնականների ենթադրություններին, թե Հայոց ցեղասպանությունը լիարժեք ուսումնասիրված է, եւ հայ պատմագրությունը սպառիչ պատասխան է տվել բոլոր հարցերին, այնուամենայնիվ, դրանցից շատերն առ այսօր բաց են մնում:

Չուսումնասիրված հարցերից թերեւս պետք է առանձնացնել քեմալականների իթթիհատական ծագումն ու օսմանյան ցեղասպան քաղաքականության ժառանգականությունը, թուրքական ժողովրդական զանգվածների եւ քրդական աշիրաթների մասնակցությունը հայերի կոտորածներին, «Թեշքիլաթ-ը Մահսուսայի» գլխավորությամբ պետական կառույցների եւ բանակի դերը, Մուսթաֆա Քեմալի մերձակա շրջապատի հայասպան դիմագիծն ու Թուրքիայի Հանրապետության հիմնադիր կազմի անմիջական մեղսակցությունը, Հայոց ցեղասպանության թուրքական ժխտողականությունը, ճշմարտության ուրացման հարցում պետություն-հասարակություն համերաշխությունը Թուրքիայում ժխտողականության խորքային արմատները, հայերի ունեցվածքի պետական եւ ժողովրդական հափշտակումը, համայնքային «լքյալ կալվածքների» փոխանցումը պետական գանձարան, հայ երեխաների կյանքը «փրկելու» թուրքական դրսեւորումների նկրտումը, ինչպես նաեւ Հայկական հարցի անմիջական առնչությունը Քեմալ Աթաթուրքի տաբուի հետ:

Ամենեւին ուսումնասիրված չեն նաեւ ինչպես Թուրքիայում, այնպես էլ նրա սահմաններից դուրս, մասնավորապես ԱՄՆ-ում, Ավստրալիայում եւ Եվրոպայում գործող «ցեղասպանության անհիմն պնդումների դեմ պայքարող» կազմակերպությունները, որոնք հակահայ քարոզչությամբ ժխտողականությունը մասսայականացնելու, դրան միջազգային հնչեղություն հաղորդելու եւ դա Հայոց ցեղասպանության նախաձեռնություններին հակադրելու միջոց են դարձել թուրքական պետության համար:

Այս կազմակերպությունները բազմաբնույթ են: Բացի «Ցեղասպանության անհիմն պնդումների դեմ պայքարի» միությունից, ռազմավարական կենտրոններից, հիմնադրամներից, ինչպիսին «Թուրքերի ցեղասպանության ուսումնասիրման» հիմնադրամն է, եւ պաշտոնաթող սպաների միություններից, ազգային կոմիտեներից, Հայոց ցեղասպանության ճանաչման դեմ պայքարում Թուրքիայում ներգրավված են քաղաքական կազմակերպություններին առընթեր «օջախները», իսկ արտերկրում այսպես կոչված քաղաքացիական հասարակական կազմակերպություններն ու «Քեմալական մտածողության» միության մասնաճյուղերը: Միայն ԱՄՆ-ում «Թուրքական ֆորումի» հովանու ներքո կա այդպիսի շուրջ 100 կազմակերպություն:

Ինչ վերաբերում է Թուրքական պատմական ընկերությանն ու երկրի բարձրագույն ուսումնական հաստատություններին` սրանք էլ Էրզրումի «Աթաթուրք» համալսարանի գլխավորությամբ «հիմնավորում» են թուրքական ժխտողականությունը: Նշված բոլոր միությունները, կազմակերպությունները, հիմնադրամները Թուրքիայում թե արտերկրում վայելում են թուրքական պետության հովանավորությունը, իսկ վարչապետարանին առընթեր «Ցեղասպանության անհիմն պնդումների դեմ պայքարի համակարգման խորհուրդը» վերահսկում է սրանց գործունեությունը: Ըստ երեւույթին թուրքական զինված ուժերի գլխավոր շտաբի ռազմավարական հետազոտությունների կենտրոնն էլ ուղղորդում է այդ խորհրդին: Այլ կերպ՝ ժխտողականության հիմնավորման գործին լծված է նաեւ Թուրքիայում գործադիր եւ օրենսդիր իշխանություններին վերահսկող գլխավոր շտաբը:

Որքան էլ Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչման գործընթացի ծավալումը սպառի թուրքական ժխտողականության դիրքերը կամ նախկին արտգործնախարար Իլթեր Թուրքմենը, նախկին դեսպան Յալըմ Էրալփը, տարբեր մտավորականներ, ինչպիսիք են Ջենգիզ Աքթարը, Մուրադ Բելգեն ընդգծեն, որ Հայաստանը երբեւէ չի հրաժարվի ցեղասպանության ճանաչման քաղաքականությունից, ընդ որում՝ բացառելով պատմաբանների համատեղ հանձնաժողովում 1915-ի իրադարձությունների շուրջը հայկական կողմի հետ ընդհանուր լեզու գտնելու հնարավորությունը, այնուամենայնիվ Թուրքիան ժխտողականությունից հրաժարվելու որեւէ նախանշաններ չի ցուցաբերում: Ընդհակառակը՝ ճանաչման գործընթացի ծավալմանը զուգընթաց՝ ցեղասպանության թուրքական ժխտողականությունը հետզհետե ագրեսիվ է դառնում:

Ըստ երեւույթին Թուրքիան այլ հնարավորություն էլ չունի, որովհետեւ ժխտողականությունից հրաժարվել նրա համար կնշանակի ինքնակամ վերացնել երկրում Հայկական հարցի վրա դրված տաբուն: Դա թուրք գիտնականների առջեւ կբացի Հայոց ցեղասպանությունը ոչ թե ժխտողականության դիրքերից, այլեւ գիտականորեն որպես պատմական հարց ուսումնասիրելու հեռանկարը:

Թուրքիայում Հայոց ցեղասպանության հարցի գիտական ուսումնասիրության դեպքում կբացահայտվի ճշմարտությունը թուրք հասարակության համար: Կպարզվի, որ քեմալականների ազգային պետությունը ստեղծվել է այլ ժողովուրդների պատմական հայրենիքի տարածքում, Մուստաֆա Քեմալը շրջապատված է եղել հայ ժողովրդի դահիճներով, հետեւաբար ժամանակակից Թուրքիայի հիմնադիրները մարդասպաններ են:

Այս ամենը անհրաժեշտ կդարձնի ինչպես քեմալականների ազգային պատերազմների, այնպես էլ Թուրքիայի Հանրապետության ստեղծման պատմության վերանայումը: Այսպիսով՝ անխուսափելի կդառնա Աթաթուրքի տաբուի վերացումը Թուրքիայում: Այլ կերպ՝ քանի դեռ այդ տաբուն գոյություն ունի, Թուրքիան չի կարող առերեսվել սեփական պատմության հետ: Հետեւաբար նա կառչած է մնալու Հայոց ցեղասպանության ժխտողականությունից: Այս հանգամանքը ցեղասպանության միջազգային ճանաչման ներկա փուլում առանձնակի կարեւորում է թուրքական ժխտողականությունն ուսումնասիրելու նշանակությունը: Քանի որ ժխտողականությունը հիմնավորում, քարոզում, միջազգայնորեն տարածում են «ցեղասպանության անհիմն պնդումների դեմ պայքարող» թուրքական կազմակերպությունները, ուստի եւ մեզ համար առաջնային է դառնում նաեւ այս կազմակերպություններին ուսումնասիրելը:

«ԱԶԳ» ՕՐԱԹԵՐԹ #56

13-05-2011