Ոչ թե լռելու, այլ խոսելու ժամանակն է

Ռուբեն Գալուստյան

ՙԱղբյուրներ՚ (Հայթերթ) բաժնում կարդացի Օմեր Էնգին Լութեմի հոդվածը:  Ըստ այս հոդվածի` 1915 թ. Հայոց ցեղասպանության ժամանակ մոտ 45 հոգուց բաղկացած Մեսիջիօղլու/Մեսիջյան գերդաստանից իմ սվասցի/թեքմենցի պապին` Ասատուր Հաջի Նիկողոսին, երբ նա դեռ 12 տարեկան էր, փրկել է մի մուսուլման կին, ով նկատել էր, որ մահացածների մեջ նա ողջ է: Աչքի առաջ ունենալով մինչև 17-18 տարեկանը դաշտերում աշխատելուց հետո բատրակ դարձած մի անձի կամ, ով գիտե՝ որքան անձանց, արդեն ժամանակն է, որ մենք` Թուրքիայի հայերս, բոլոր այս արյունոտ, կործանարար դեպքերը կարողանանք բացահայտ վեր  հանել:

1991 թ. հանգուցյալ թեքմենցի պապս` Մեսիջիօղլու Հաջի Նիկողոսը, 1935 թ. ամուսնանալուց հետո բնակվել է Թեքմենում՝ հայրական տանը, որը դարպասներ ուներ: 1937 թ., երբ մայրս դեռևս 6 ամսական է եղել, ազգաբնակչության հարցերով զբաղվող պաշտոնյաները, բռնի ուժով իրենց տներից հանել են մարդկանց՝ նրանց թողնելով անտեր-անտուն: Խեղճ պապիկս որքան ասել է, թե «Մեծ դարպասներով տունը» իր ընտանիքինն է, պաշտոնյաների պատասխանը հետևյալն է եղել. «Դուք այստեղ հող չունեք, շատ-շատ (մատով արևելքը ցուց տալով)  կարող եք թողնել գնալ այնտեղ»: Այսինքն` Սովետական Հայաստան, որը մնացել է սահմանից այն կողմ, և ուր չեն կարող գնալ:

Այն դժբախտ օրը Թեքմենի խեղճ հայ գյուղացիներին,  հրամանին հնազանդվելուց բացի, այլընտրանք չէին թողել: Ցավոք, իրենց հայրական տներից դուրս են եկել և այստեղ-այնտեղ իրենց կառուցած տներում են ապրել կամ էլ հեռացել են Կեսարիա: Իսկ նրանց լքած կամ էլ նրանցից բռնագրաված տները տվել են բալկանյան երկրներից եկած գաղթականներին: Պապիկս այն ժամանկի երկու տեսակ գաղթականներից էր խոսում` Էրզրումի և  այլ գաղթականներ: Այժմ պատմական իրողություն  է, որ լքյալ գույքը` մեզանից` Թուրքիայի/Անատոլիայի հայերից  բռնագրավվածը ցանկանում են կոծկել` ասելով, թե վաղեմության ժամկետն անցել է: Սրա մասին բացահայտ խոսելն, ըստ էության, վախենալու է. ճնշումները խոչընդոտում են: Նման մեթոդով ցանկալի արդյունքի չես հասնի. ոչ ոք սեփականության վկայագիր չի ստացել. երբ  գործում են արգելքները, Թուրքիայի Հանրապետության  որևէ ազգության քաղաքացի,  երկու սերունդ հետ գնալով, չի կարող իրավունքը վերականգնել:

ID:779

http://www.hyetert.com/yazi3.asp?s=2&Id=779&DilId=1