Ամբերին Զամանի մի հոդվածի առթիվ

Մելինե Անումյան

Թուրքական Haberturk-ի սյունակագիր, վերլուծաբան Ամբերին Զամանը իր «Հայկական բանաձեւը» հրապարակումն ավարտում է հետևյալ կերպ. ՙՀալիլ Բերքթայի, Ֆիքրեթ Ադանըրի, Թաներ Աքչամի եւ Այշե Հյուրի պես պատմաբանները, որոնց թիվը գնալով աճում է, իրենց կյանքը վտանգի ենթարկելով՝  1915-ի վերաբերյալ բացում են մեր աչքերն ու գիտակցությունը, վերծանում տասնյակ տարիներ մեզ հրամցված ստերը։ Կգա օրը՝ այս հարցը Թուրքիայի խորհրդարանի հարկի տակ էլ կքննարկվի։ Խիղճը կխոսի»: http://www.haberturk.com/yazarlar/583797-asil-dert-kongre-degil-spielberg

Համաձայնվելով հանդերձ Ամբերին Զամանի դիտարկման հետ` միաժամանակ ցականում ենք հիշեցնել հոդվածագրին և ընթերցողներին, որ Հայոց ցեղասպանության խնդիրն արդեն իսկ քննարկվել է օսմանյան խորհրդարանի պատգամավորների պալատում և սենատում դեռևս 1918 թ. հոկտեմբեր-նոյեմբեր ամիսներին: Ավելին` այդ քննարկումների արդյունքում օսմանյան խորհրդարանի պատգամավորներից կազմավորվել է Հինգերորդ հանձնախումբ անվամբ մի հարցաքննիչ հանձնաժողով  (Beşinci Şube Tahkikat Komisyonu), որը 1918 թ. նոյեմբեր-դեկտեմբեր ամիսներին հայերի կոտորածների կապակցությամբ հարցաքննության է ենթարկել Առաջին աշխարհամարտի տարիներին կայսրությունը կառավարած երկու վարչակազմերի անդամներին: Այս հարցաքննության արձանագրությունները տրամադրվել են Ստամբուլի ռազմական արտակարգ ատյաններին, որոնք 1919-1921 թթ. դատապարտել են հայերի տեղահանության և կոտորածների հեղինակներին:

Բոլորովին այլ բան է, որ Թուրքիայի Հանրապետության այսօրվա իշխանություններն ուրանում են ոչ միայն Հայոց ցեղասպանությունը, այլև վերոնշյալ քննարկումները, հարցաքննությունն ու դատավարությունները` դրանով իսկ Թուրքիայի Հանրապետությանը զրկելով Օսմանյան կայսրության իրավահաջորդի կարգավիճակից, իսկ դա բոլորովին այլ քննարկման հարց է: 

Ավելի մանրամասն տե’ս.

1. Փրոֆ. Վահագն Տատրեան, Հայկական Ցեղասպանութիւնը Խորհրդարանային եւ Պատմագիտական Քննարկումներով, Պայքար, 1995:
2. Osman Selim Kocahanoğlu, İttihat Terakki’nin Sorgulanması ve Yargılanması (1918-1919), İstanbul, 1988.
3. Taner Akçam, İnsan Hakları ve Ermeni Sorunu. İttihat ve Terakki’den Kurtuluş Savaşı’na, 2. Baskı, İstanbul, 2002.