Գունագեղ մի օր Գում Գափուում

Էմրե Աքյոզ

Վերջերս լրագրող ընկերներով շրջեցինք Ստամբուլի Գում Գափու թաղամասում գտնվող Որդվոց Որոտման հայկական եկեղեցում:

Եկեղեցի, որը կառուցվել է ժամանակաշրջանի հայտնի ճարտարապետ Գրիգոր Ամիրա Բալյանի (1764-1831) կողմից… (Մի ասեք, թե «Ո՞վ է որ այդ Գրիգորը»: Նա անվանի Բալյան գերդաստանի անդամներից է: Պալատի գլխավոր ճարտարապետը: Օրինակ` եթե ասեմ, որ Բեյլերբեյի Պալատը և Սելիմիյե զորանոցը նրա ստեղծագործություններից են, թերևս ավելի լավ ըմբռնեք նրա նշանակությունը):

1828 թ. գործել սկած եկեղեցու ուշագրավ առանձնահատկություններից մեկը փայտից կառուցված լինեն է: Կառույցը կանգուն պահող հաստ-հաստ սյուները խաբուսիկ են: Երբ ուշադիր ենք նայում, տեսնում ենք, որ դրանք էլ են փայտե:

Ինչեր ասես, որ չեն եկել այս եկեղեցու գլխին. օրինակ` երբ մի լավ հնացել է, 1940-ականներին, վերականգնման սկզբունքներին չհամապատասխանելով, զոռով-շառով խլվել է և վերածվել մի սրահի, որում կազմակերպվել են զանազան հասարակական միջոցառումներ…

Այստեղ են ապաստանել 1966 թ.` Վարթոյի, 1975-ին` Լիջեի երկրաշարժերի պատճառով  տուժած մարդիկ:

Երբ Ստամբուլը 2010 թ. ընտրվել է Եվրոպայի մշակութային մայրաքաղաք, Աժանս ծրագրի շրջանակներում սկսվել է սույն եկեղեցու վերականգնումը… Եկեղեցու վերանորոգմանը մասնակցում է նաև հայկական համայնքը:

Ուշագրավը հետևյալն է…

Երբ վերականգնումն ավարտվի, կառույցը դառնալու է բազմաթիվ գործառույթներ ունեցող մշակութային մի կենտրոն: Այսինքն` այստեղ հնարավոր է լինելու թե’ կրոնական արարողություններ անել և թե’ ցուցահանդեսներ, համերգներ, խորհրդաժողովներ կազմակերպել:

Այդ օրը ոչ միայն եղանք Որդվոց Որոտման եկեղեցում, այլև Պեզճիյան նախակրթարանում դիտեցինք Աննի Փերթանի «Մշակութային տարբերությունների գույները» վավերագրական ֆիլմը…

Հիշում եք հետևյալ թևավոր խոսքը. «Եթե աղջկան անտեր թողնես, կա’մ թմբակահարի հետ կամուսնանա, կա’մ էլ՝ զուռնա փչողի»…

Մինչդեռ պարզվում է` գնչուների մոտ լրիվ հակառակն է. ըստ ֆիլմի` ընտանիքները երբ տեսնում են, որ իրենց որդիները երաժիշտ են դարձել, ասում են՝ փրկվե~ց, իսկ իրենց դստրերին նախընտրում են տալ «նվագող» երիտասարդների:

***

Ես վաղուց այն կողմերը չէի գնացել: Ովքեր որ հնարավորություն ունեն, խորհուրդ եմ տալիս շրջել այդ վայրերում. կհանդիպեք արտասովոր թաղամասային մի կյանքի:

Երբ Յենիքափը գալով` անցնում եք գնացքի կամուրջի տակով և գնում դեպի Աքսարայ, դեպի աջ եք շրջվում: Հանգիստ քայլքով՝ 15 րոպեում հասնում եք Պեզճիյան հայկական մասնավոր տարրական դպրոցը: Վերանորոգված եկեղեցին գտնվում է դպրոցի կողքին…

Առանձնահատուկ միջավայր կա այս կողմերում. ամեն քայլի հանդիպում ես աֆրիկյան ծագմամբ որևէ սևամորթի: Ռուսներ, ուկրաինացիներ, ադրբեջանցիներ, ուզբեկներ և այլն…

Զգացվում է, որ տեքստիլի առևտուրն է նրանց այս կողմեր բերել. իսկը «72 ու կես» ազգի վիճակ… Ամեն մի փողոցում «զանգահարելու հնարավորություն տվող խանութ» կա. «երկար խոսող» զբոսաշրջիկները լավ աշխատող և հետևաբար` հարմար հեռախոսների միջոցով զանգահարում են իրենց երկրները…

Ուշադրությունս գրավեցին նաև վարսավիրները: Չգիտես ինչու` ամեն մի փողոցում առնվազն մի վարսավիրանոց կա: Եթե դրանք կանացի վարսավիրներ լինեին, հասկանալի կլիներ. կանայք առանձնահատուկ են խնամում իրենց վարսերը: Մինչդեռ իմ տեսածները տղամարդու վարսավիրներ էին: Եվ գրեթե բոլորն էլ հաճախորդ ունեին: Երբ մեն-մենակ այս ու այն կողմ էի նայում, տեսածս “One Minute“ տղամարդու վարսավիրանոցն ինձ հիշեցրեց Օրհան Վելիի բանաստեղծություններից մեկը.

«Փողոցով գնալիս երբ զգում եմ, որ ժպտում եմ ինքս ինձ,

Շարունակում եմ ժպտալ այն մտքից,

Թե ինձ խենթի դեղ կդնեն»:

Տեսեք, թե վարչապետ Էրդողանի հետ պատահած “One Minute“ դեպքն ինչ դրսևորումներ է ունենում:

http://www.sabah.com.tr/Yazarlar/akoz/2010/12/12/kumkapida_rengrenk_bir_gun