Այս շենքերը կառուցել են հայ ճարտարապետները

«Ստամբուլը 2010 թ. Եվրոպայի մշակութային մայրաքաղաք» միջոցառումների շրջանակներում Ստամբուլի Ժամանակակից արվեստների թանգարանում բացվեց «Արևմտականացված Ստամբուլի հայ ճարտարապետները» խորագրով ցուցահանդեսը, որտեղ տեղ են գտել 19-րդ դարի վերջին և 20-րդ դարի սկզբին Ստամբուլում ապրած 40 հայ ճարտարապետների կողմից կառուցված պատմական 100 շենքերի նկարները:

Ցուցահանդեսի բացման կապակցությամբ կազմակերպված մամլո ասուլիսի ժամանակ ելույթով հանդես եկած Ստամբուլի Ժամանակակից արվեստի թանգարանի գլխավոր կուրատոր Լևենթ Չալըքօղլուն ասաց, որ ցուցահանդեսը բացվել է «Ստամբուլը 2010 թ. Եվրոպայի մշակութային մայրաքաղաք» գուրծակալության, Ստամբուլի Ժամանակակից արվեստի թանգարանի, Հրանտ Դինք միջազային հիմնադրամի և ՀԱՅՋԱՐ ճարտարապետների և ինժեներների փոխօգնության միության համագործակցության արդյունքում:

Չալըքօղլուն հայտնելով, որ ցուցահանդեսն օրակարգ է բերում մոռացության մատնված 40 հայ ճարտարապետների 100-ից ավել ստեղծագործությունները, որոնք ժամանակակից տեսանկյունից են անդրադառնում Ստամբուլի տեսանելի ուրվապատկերին, ասաց, որ  ցուցահանդեսը միևնույն ժամանակ ունի կրթական որակ, քանի որ լույս է սփռում Ստամբուլի ոչ վաղ անցյալի պատմության վրա:

Չալըքօղլուն ասաց, որ ճարտարապետ Հասան Քուրույազըջըն, Քուրթուլուշում, Փանգալթըում, Թաքսիմում, Ջիհանգիրում, Թարշաբաշըում, Թյունելում, Գալաթայում, Էմինյոնուում և Մահմուդփաշայում փողոց առ փողոց շրջելով, պրպտումների արդյունքում կատարել է լուսանկարներ և միևնույն ժամանակ Ստամբուլը Ստամբուլ դարձրած շենքերում մոռացության մատնված վաստակի մասին է հիշեցրել:

Ուղեկցորդական տուրեր

Չալքըօղլուն ասաց, որ այցելուների համար ցուցադրվելու է նաև երկու կարճամետրաժ ֆիլմ, և մարդիկ ձայնային համակարգի շնորհիվ շենքերի և դրանց գտնվելու վայրերի մասին տեղեկանալու հնարավորություն կունենան:  նա նաև տեղեկացրեց, որ նախագիծը, Էրքալ Լևիի ցուցադրությանը զուգահեռ, կազմակերպելու է «Ստամբուլի հայ ճարտարապետները» թեմայով պանել և ուղեկցորդական տուրեր՝ այս ճարտարապետների կառուցած շենքերին ծանոթացնելու համար:

«Ստամբուլը 2010 թ. Եվրոպայի մշակութային մայրաքաղաք» գուրծակալության գլխավոր քարտուղարի օգնական Մեհմեդ Գյուրքանը ևս նշեց, որ թանզիմաթի շրջանում սկսած մոդեռնիզացիայի ժամանակաշրջանի նորարարության հետ մեկտեղ մշակութային գործերում նույնպես նորարարություններ են կատարվել, ֆիզիկական վայրերում ևս նկատելի են մի շարք փոփոխություններ: Գյուրքանն ասելով, որ Ստամբուլի այս նորարության հետ մեկտեղ բնակելի տարածքներում էլ են նկատվել փոփոխություններ, քաղաքում ճարտարապետի կարիք է եղել, հայտնեց, որ այս շրջանում ճարտարապետական գեղագիտության տեսանկյունից կառուցված բազմաթիվ շենքեր սկսել են արտացոլել տարբեր մշակույթներ:

 Նա նշեց, որ այս շրջանում հայ ճարտարապետներն իրենց ձեռագիրն են թողել բազմաթիվ ստեղծագործությունների վրա. «Պալատական ճարտարապետներից Բալյան եղբայրներն իրենց ձեռագիրն են թողել այնպիսի կոթողների վրա, ինչպիսիք են Չըրաղանը, Բեյլերբեյին և Դոլմաբահչե պալատը»:

Գյուրքանը հայտնեց, որ «Ստամբուլը 2010 թ. Եվրոպայի մշակութային մայրաքաղաք» գուրծակալությունը մինչև այսօր իր կատարած աշխատանքների ընթացքում ջանացել է ցույց տալ քաղաքի մշակութային ժառանգությունն իր ողջ ընդգրկումով, նշեց, որ  կյանքի կոչած նախագծերում մշտապես փորձում են ընդգծել բոլոր գույները, այս ցուցահանդեսը ևս նույն նպատակներն է հետապնդում:

Սիբել Ասնան, ով ելույթ ունեցավ Հրանտ Դինք հիմնադրամի անունից,  ասաց, որ ցուցահանդեսը մի կողմից՝ փորձում է հիշեցնել Ստամբուլի ձևավորման մեջ մեծ դեր կատարած, բայց մոռացության մատնված բազմաթիվ հայ ճարտարապետների մասին ու նրանց ստեղծագործությունները, իսկ մյուս կողմից՝ հանձն է առնում ստամբուլցիների` քաղաքի   ուրվապատկերը համարվող այս շենքերի հանդեպ զգացմունքներն ավելացնելու առաքելությունը:

Ասնան հայտնելով, որ ցուցահանդեսի շրջանակներում հրապարակված գիրքը, քաղաքով մեկ զբոսանքները և գիտաժողովներն իրենց ներդրումն են ունենալու այս հարցի տարբեր ձևաչափերով քննարկման համար, ասաց, որ այնպիսի կառույցներ, ինչպիսիք են Քուլելի ռազմական լիցեյը, Հարբիյեի ռազմական թանգարանը, Օրթաքյոյի մզկիթը, Բույուքադայի նավահանգիստը, Բայազետ աշտարակը, Քադիքյոյի Սյուրեյյա թատրոնը, կառուցել են հայ ճարտարապետները:

Ցուցահանդեսի կուրատոր Հասան Քուրույազըջըն էլ, ուշադրություն հրավիրելով այն հանգամանքի վրա, որ նախապատրաստական մակարդակում ցուցահանդեսը տեսողությունը չի ծանրաբեռնում, ասաց, որ շենքերն ուղղակիորեն պատմում են իրենց մասին: Քուրույազըջըն պատմելով, որ  հայ ճարտարապետների կողմից Ստամբուլում կառուցված կառույցների վերաբերյալ 15 տարի է՝ աշխատություն է պատրաստում, հայտնեց, որ այս ուսումնասիրության համար մեկ տարի շարունակ լուսանկարչական աշխատանքներ է կատարել: Ցուցահանդեսը բաց է լինելու մինչ 2010 թ. հունվարի 2-ը:

«Աքշամ», 08.12.2010