ՍՏԱՄԲՈՒԼՈՒՄ ՍԿՍՎԵՑ ԴՈՂԱՆ ԱՔՀԱՆԼԻԻ ԴԱՏԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆԸ

 Առիթ տալով գերմանական լրատվամիջոցներին նորից անդրադառնալու Հայոց ցեղասպանությանը

Դեկտեմբերի 8-ին գերմանական լրատվամիջոցները, մասնավորապես ARD հեռուստաալիքի առավոտյան լրատվական Morgenmagazin հաղորդումը, իրազեկեցին, թե նույն օրը Ստամբուլում սկսվում է 2010-ի օգոստոսից կալանավայրում գտնվող Գերմանիայի քաղաքացիություն ունեցող թուրք գրող Դողան Աքհանլըի դատավարությունը, որ ավելի վաղ ցմահ ազատազրկման էր դատապարտվել:

Ինչպես իրազեկել ենք մեր ընթերցողներին ժամանակին, Աքհանլըն օգոստոսի 10-ին առաջին անգամ այցելում է Ստամբուլ՝ տեսակցելու հիվանդ հորը (հայրն արդեն մահացել է- Ան. Հ.), նրան հենց օդանավակայանում ձերբակալում են: Օգոստոսի 20-ից Ստամբուլից արեւմուտք Թեքիրդաղ մարզի մեկուսարանում գտնվող Աքհանլըին մեղադրում են 1989-ի հոկտեմբերին մահվան ելքով զինված ավազակային մի հարձակման մասնակցության մեջ: Վկաները ժամանակին հետ էին վերցրել իրենց ցուցմունքները: Թուրքիայում, ինչպես նաեւ Գերմանիայում գնահատանքի արժանացած գրողը հերքում է իր դեմ ներկայացված բոլոր մեղադրանքները: Դատախազությունը պահանջել էր ցմահ ազատազրկում, դատարանը մերժել էր Աքհանլըի ազատ արձակումը:

Գերմանական ռադիոն, տպագիր եւ էլեկտրոնային բազմաթիվ լրատվամիջոցներ, հակիրճ անդրադառնալով Քյոլնում բնակվող ու Գերմանիայի քաղաքացիություն ունեցող գրողի ձերբակալությանը, շեշտում են, թե նրան «պատժում են» հատկապես իր քաղաքական հայացքների, Թուրքիայի պատմությունը վերանայելու, տաբու թեմաներին անդրադառնալու համար: Մասնավորապես շեշտվում է, թե «Ահեղ դատաստանի դատավորը» վեպում գրողն անդրադարձել է Հայոց ցեղասպանությանը:

Ի պաշտպանություն Աքհանլըի ազատ արձակման՝ օգոստոսից Գերմանիայում բողոքի ակցիաներ են կազմակերպվում: Գերմանացի իրավապաշտպաններ, գերմանահայ ամենատարբեր կազմակերպություններ, ինչպես նաեւ Շվեյցարիա-Հայաստան ընկերակցությունը, բողոքի նամակներ են հղել թուրքական իշխանություններին, մասնավորապես արդարադատության նախարարին՝ Դողան Աքհանլըին ազատ արձակելու խնդրանքով:

ARD-ի լրատվական թողարկումներից երեկ պարզ դարձավ, որ Ստամբուլի դատարանի առջեւ հանրահայտ մարդկանց՝ գերմանացի եւ թուրք մտավորականների բողոքի ցույցը աճի միտում ունի: Նրան սատարում են Նոբելյան մրցանակակիր գրողներ Գյունտեր Գրասսն ու Օրհան Փամուկը, Գերմանիայի քաղաքական գործիչներից Կանաչների նախագահ Կլաուդիա Ռոթը: Աքհանլըի ընկեր, գերմանացի հայտնի լրագրող Գյունտեր Վալրաֆֆը, որ նրան սատարելու համար Ստամբուլ է մեկնել, գերմանական ARD-ին կարծիք հայտնեց, թե ՙԹուրքիայի արդարադատության որոշ շրջանակներ վրեժ են լուծում մի անհաճո հեղինակից, որ տարիներ առաջ Հայոց ցեղասպանությունը թեմա է դարձրել: Արդարադատության մարմիններին թվում էր, թե կարող են սուս ու փուս վրեժ լուծել, իրենց ծրագիրն իրականացնել: Ենթադրությունը հօդս ցնդեց՚- ասաց գերմանացի գրողը՝ դատավարության հանդեպ հանրության հետաքրքրությունը նկատի ունենալով: Նա ավելի վաղ իր ելույթում քննադատել էր Գերմանիայի կառավարությանը, արտգործնախարարությանը՝ որեւէ հայտարարություն չանելու համար: Եթե տնտեսական մի կոնցեռնի ղեկավարի մասին լիներ խոսքը, ի՛նչ աղմուկ կհանեին, իսկ երբ խոսքը գրողի մասին է, այն էլ ծագումով թուրքի, մեր իշխանությունները լռում են, իր քննադատությունը այսպես ձեւակերպեց Վալրաֆֆը:

ARD-ի երեկվա կադրում Դողան Աքհանլըն ժպիտը դեմքին էր պահում: Իր փաստաբանին ասել էր. ՙԵթե ցմահ ազատազրկված չլինեի, այն իրավիճակը, որում գտնվում եմ, ծիծաղս կհարուցեր: Ինձ նմանեցնում եմ Ֆրանց Կաֆկայի վեպի հերոսին, ոչ միայն այն պատճառով, որ անմեղ տեղն եմ բանտարկվել՚:

Դողան Աքհանլըն ծնվել է 1957-ին: 1980-ի ռազմական պուտչից հետո հայտնվել է ընդհատակում: 1985-87-ին նա Ստամբուլում ձերբակալվել է որպես ընդդիմադիր եւ կտտանքների ենթարկվել: 1991-ին փախել է Գերմանիա, ճանաչվել որպես քաղաքական ապաստանյալ, դուրս է եկել Թուրքիայի քաղաքացիությունից, դարձել գերմանահպատակ: 1992-ից ապրում է Քյոլնում: Աքհանլըն իր վեպերում, հարցազրույցներում միշտ խոսում է պատմական բռնարարքների եւ մարդու իրավունքների պաշտպանությունից: Աքհանլիի՝ «Հիշողություն, պատասխանատվություն, ապագա» հիմնադրամի կողմից խրախուսվող քաղաքացիական նախաձեռնության մեջ կարեւորագույնը հայերի հանդեպ ցեղասպանության հիշատակումն է եւ հաշտեցմանն ուղղված միջմշակութային երկխոսությունը:

Աքհանլըի վեպերը Թուրքիայում լավագույնների շարքում են նկատվել: 2005-ին հեղինակած «Տիրամոր վերջին երազը» վեպն արժանացել է «Հյուրիեթի» 2009-ի մրցանակին: Վեպը պատմում է 1942-ին 700 հրեա ուղեւորներով Սեւ ծովում խորտակված «Շտուրմա» նավի մասին: Գիրքը 2005-ին թուրք քննադատների եւ գրողների կարծիքով դասվել է 10 լավագույն վեպերի շարքին: 1998-99-ին թուրքերեն լույս է տեսել «Անհետացած ծովերը» ընդհանուր վերնագրով եռագրությունը, որը ներառում է «Ծովին սպասելով», «Կակաչների դաշտը», «Ահեղ դատաստանի դատավորը» ստեղծագործությունները:

Դողան Աքհանլըն ակտիվորեն մասնակցում էր Քյոլնի հայ համայնքի կազմակերպած ապրիլ-24-յան հիշատակի միջոցառումներին: Նա եղել է Երեւանում, հանդիպել հայ լրագրողների հետ:

ԱՆԱՀԻՏ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ, Գերմանիա 

«ԱԶԳ» ՕՐԱԹԵՐԹ , թիվ 227, 09-12-2010