Պատրիարքի ընտրությունները. Թուրքիայի կլասիկան

Դիլեք Քուրբան

Խոսքը Թուրքիայի մակրոքաղաքական կյանքում տեղ գտած հովանավորչության  վերաբերյալ քննարկումների մի միկրոդրսևորման մասին է:

Համայնքի ներսում սկսված և համազգայինի վերածված պատրիարքի ընտրության մասին քննարկումները հեռու են միայն հայկական համայնքին հուզող ներքին խնդիր լինելուց: Դրանք հայերի մեծ մասի և պատրիարքարանի միջև եղած տեսակետների տարբերության առանցքում ժողովրդավարությանը և հովանավորչությանն ուղղված քննարկումներ են: Այդ պատճառով էլ տվյալ խնդիրը չի կարող համարվել այնպիսի մի հարց, որի քննարկումը չպետք է դուրս գա հայերի և նրանց հաստատությունների սահմաններից, և որին չպետք է խառնվեն համայնքին չպատկանող «օտարները»: Դա Թուրքիայի քաղաքական մշակույթի մի տիպական օրինակ է` ազգային մամուլի տեղեկատվության ոճից մինչև կառավարության դիրքորոշում, պատրիարքարանի իրավասուների կողմից հայերի քաղաքացիական և ժողովրդավարական ընդդիմության հանդեպ ցուցաբերված հակազդեցությունից մինչև խնդրի նկատմամբ հասարակայնության անտարբերություն: Խոսքը գնում է Թուրքիայի մակրոքաղաքական կյանքում ընթացող ժողովրդավարության և հովանավորչության   վերաբերյալ քննարկումների մի միկրոդրսևորման մասին է:

Մամուլը չէր տեսել

Այս խնդիրը, որը մոտ 2 տարի է, ինչ չի իջնում հայկական համայնքին պատկանող թերթերի գլխավոր էջերից, և որը 25 հազարի չափ ընտրողները, 5 հազարից ավել ստորագրություններ հավաքելով, ցանկացել են բերել կառավարության օրակարգ, միայն հազիվ մեկ շաբաթ առաջ արտացոլվեց ազգային մամուլում: Այնինչ, երբ Էգեմեն Բաղըշը պատրիարքի ընտրության վերաբերյալ հարցին տվեց իրենից անգամ չսպասվող հովանավորչական պատասխան, այդ կոնֆերանսի սրահում ներկա էին ազգային մամուլի բազմաթիվ ներկայացուցիչներ: Հաջորդ օրվա լրատվության մեջ էլ միակ բանը, որին անդրադարձել էր մամուլը, շատ երեխաներ ունենալու «խորհուրդն» էր, որ տվել էր վերոհիշյալ նախարարը ոչ մահմեդականներին: Իմ այն հոդվածի հրապարակումից հետո, որը գրել էի «Կառավարությունն ինչու՞ է խոչընդոտում պատրիարքի ընտրություններին» հարցիս Բաղըշի տված պատասխանի կապակցությամբ, հայկական համայնքի մի մասը, որը ձգտում էր իր ձայնը հասցնել ազգային հասարակայնությանը, կազմակերպեց «Ուզում ենք ընտրել մեր պատրիարքին» նախաձեռնության մամլո ասուլիսը: Այդպիսով` հնարավոր դարձավ այս քննարկումը տեղափոխել ազգային մամուլի լրատվական դաշտ: Շա’տ լավ, բայց ինչպե՞ս: «Հյուրիյեթ» օրաթերթում Սեֆա Քափլանի և Մուստաֆա Քյուչյուքի ստորագրությամբ «Բանավեճ` պատրիարքի խնդրի շուրջ» վերնագրով հրապարակումը ցույց է տալիս, թե ընդհանրապես թուրքական հասարակայնությունը և մասնավորապես ազգային մամուլը որքան էսենցիալիստ դիրքորոշում կարող են ցուցաբերել, երբ խոսքը գնում է տիեզերական սկզբունքների մասին: Վերոհիշյալ հրապարակումը Թուրքիայի քաղաքական մշակույթում հաճախ հանդիպող բյուրոկրատական հաստատությունների դեմ ժողովրդավարական ընդդիմացման այդ օրինակն այնպես է ներկայացնում, թե իբր խոսքը գնում է հայկական համայնքի ներքին խնդրի մասին, և հարցը պարզեցնում է մինչև համայնքի ներսում առկա տարաձայնության մակարդակի: Տվյալ հրապարակումը խնդիրը ներկայացնում է որպես «Ակօս» շաբաթաթերթից և վերջինիս հետ նույն ուղղությունը բռնած խմբից դուրս եկած տեսակետ: Անտեսում է, որ ընտրության պահանջը հայկական համայնքի ժողովրդավարական կամքն է, և քաոսի պատասխանատվությունը «Ակօս» շաբաթաթերթի վրա է դնում: Իսկ այս հրապարակման լեզվի նմանությունը Հոգևոր խորհրդի մամլո հաղորդագրություններում առկա լեզվին հիշեցնում է «չեզոք» տեղեկատվության անհրաժեշտության մասին:

Հովանավորչության էթնիկականնությունը

Հոգևոր խորհուրդը հետևյալն է ասում դեկտեմբերի 2-ին հրապարակված իր մամլո հաղորդագրության մեջ. «Ինչպէս ծանօթ է մեր ժողովուրդին, թէ կարգ մը շրջանակներ շարունակելով իրենց ոչ-խաղաղասէր ընթացքը նեղութեան կը մատնեն ոչ միայն անձեր, այլ նաեւ հաստատութիւններ՝ ընդ որս Պատրիարքական Աթոռը եւ ամբողջ համայնքը՝ յաչս Թուրքիոյ Պետութեան, ներքոյ եւ արտաքոյ համայնքէ հանրային կարծիքին եւ արտասահմանի շրջանակներուն։ Միւս կողմէ, որքա՞ն արդարացի պիտի ըլլար մամլոյ ասուլիսներով ի յայտ գալ ու համայնքային ներքին հարցերով օրակարգ ստեղծել արտաքոյ համայնքային ու դատական շրջանակներու մէջ՝ յենելով անհիմն ու կամայական պնդումներու վրայ»:

Վերոնշյալ արտահայտությունները շատ ծանոթ են բոլոր նրանց համար, ովքեր իրենց հիշողությունների մեջ պահպանում են Թուրքիայի վարած քաղաքականության վերջին չորս տարիները: Նաև ամփոփ ներկայացնում է, թե ինչու է պատրիարքի ընտրության հարցը Թուրքիայի խնդիրը:

08.11.2010

«Ռադիկալ» օրաթերթ