Պատրիարքի ընտրության մեջ անկեղծության թեսթ

Մուրադ Բիբերօղլու

 

 Սիրելի’ ընթերցողներ,

 Ինչպես կարդացիք «Հայթերթում» լույս տեսած լուրում, մի լրագրող մեզ անվանում էր չեզոք դիրք բռնողներ: Ճիշտն ասած՝ այդքան էլ չզարմացա: Մենք մի կողմից զբաված էինք նրանցով, ովքեր, քրիստոնեական եկեղեցու սովորույթներին հակասող պատրիարքին պաշտոնից հանելով, ջանում էին նոր պատրիարք ընտրել, մյուս կողմից էլ սպասեցինք, որ այս հարցում միակ իրավասու մարմին հանդիսացող Հոգևոր խորհրուրդը համապատրիարք ընտրելու հարցում նախաձեռնությամբ հանդես գա: Ցավոք, չեն կարող ասել, որ շատ ենք առաջ ընթացել:

 Այստեղ մի կողմից՝ ցանկացանք մեկնաբանել Հոգևոր խորդրդի վերջին զեկույցի վերաբերյալ մեր տեսակետները, մյուս կողմից` ստուգել պատրիարքի ընտրության անկեղծությունը:

 Կրոնական ժողովի դեկտեմբերի 3-ի զեկույցը մեզ նմաննների համար, ովքեր կողմնակից են համապատրիարքի ընտրությանը, շատ լուրջ հուսախաբություն եղավ: Չնայած Հոգևոր խորհրդի ավելի շուտ կայացրած համապատրիարքի ընտրության որոշման, թեև հայտարարեցին, որ այս որոշումը չեղյալ է հայտարարվել, և նոր պատրիարքի ընտրություն չի կայանալու, զեկույցում չի լուսաբանվում, որ կարելի է համապատրիարք ընտրել: Այս որոշումը չի համապատասխանում ո’չ Կանոնադրությանը, ոչ մեր սովորույթներին, և ո’չ էլ Կրոնական ժողովի կառուցվածքին: Ոչ կանոնադրությունը, ոչ մեր ավանդույթները իրավացի չեն համարում, որ ընտրված պատրիարքի աթոռը երկար ժամանակ ղեկավարեն պատրիարքի փոխանորդները, որոնց պաշտոնը անհրաժեշտ է, որ ժամանակավոր լինի: Եթե նույնիսկ հակազդեցության տեղիք տա, նման լուսաբանումը չի կարող ընդունվել: Պետք է հոգևոր խորհրդի և Պատրիարքարանի խորհրդի ուսերին ընկած հարցին լուծում տալ, և հասարակությունը մի նոր Արսլանյանի ժամանակաշրջան չապրի: Հայտնի է նաև սրա ճանապարհը: Հոգևոր խորհուրդը նոր ղեկավարությամբ պետք է պնդի համապատրիարքի ընտրության վրա և  ամենակարճ ժամանակում համապատրիարք ընտրելու համար պետք է հանդես գա անհրաժեշտ նախաձեռնություններով: Հակառակ դեպքում ինչպես խոսք չի կարող լինել Հոգևոր Խորհրդի կառուցվածքից, այնպես էլ հանգեցնելու է մի արդյունքի, որի ժամանակ ընդունելու են ընդիմախոսների մեղադրանքները: 2009 թ. դեկտեմբերի 3-ին հանձնեցին համապատրիարքի ընտրության խնդրագիրը, 2010 թ. դեկտեմբերի 3-ին համապատրիարքի ընտրություններից անգամ խոսք չկա,  յուրաքանչյուր տեսանկյունից աններդաշնակություն է ստեղծվում, որն անհրաժեշտ է  քննել:

 Անհրաժեշտ է ընդունել, որ թեև պարտավորված են համապատրիարքի ընտրությամբ, նրանք, ովքեր համարձակվելով պատրիարք ընտրել, պաշտոնապես սաբոտաժի են ենթարկում նոր համապատրիարքի ընտրությունը, այնքան զորեղ են երևում, որ թվում է, թե հերոսի գործելակերպ են որդեգրել: Այս կազմն ու նրանց հետևում կանգնած զորեղ լոբբին, որը կազմված է թերթերից և գրողներից, այնպիսի ապատեղեկատվւթյան տարափ ստեղծեցին, որ ամեն ինչ իրար խառնվեց: Լուրերի վերնագիրն էլ է շատ գեղեցիկ «Պատրիարքարանի շուրջ վիճաբանություններ»: Կան նաև այսպիսի վերնագրեր` «Պատրիարքի ապստամբություն», «Պատրիարքի ըմբոստություն»: Հնարավոր չէ ժխտել մեր հայտնի և միակ լոբբիի հաջողությունը: Պետք է շնորհավորել, որ մեր ներքին խնդիրները, քննարկումների տեղիք տալով, միջազգային մամուլում ամրապնդեցին հասարակության բաժանվածության պատկերը: Հստակ է, որ հայտնի են, սակայն ժամանակը ցույց կտա` հերոս են, թե ոչ:

Նախ և առաջ նշենք, որ մենք չեզոք դիրք չենք զբաղեցնում, կողմ ենք: Մենք ենք, որ պահանջում ենք համապատրիարքի ընտրություն, ասում ենք, որ շատ վտանգավոր է լինելու, եթե ընտրվի ղեկավար պաշտոններում երկար ժամանակ որպես տեղակալ պաշտոնավարեն: Հակառակ ենթադրություններին` եկեղեցուն և պատրիարքարանին կից համայնքի մեծ մասը մեզ հետ համակարծիք է: Այս մարդկանց մեծամասնությունը հարուստ չէ, շրջապատում իրենց հետևող բազմամարդ համերկրացիներ չունի, թերթերում աչքի չի ընկնում, նույնիսկ մի խումբը թերթերի ընեցող չէ: Ընտրություն ենք ցանկանում, սակայն ընտրությունը ապակեղենի խանութ մտած փղի նման ամեն ինչը ջարդելով ու փշրելով չէ: Ցանկանում ենք, որ մեր համապատրիարքը ընտրվի մեր եկեղեցու ավանդույթներին և կանոններին համապատասխան: Բնականաբար լոբբիստական գործունեությունը, որի հետևում կանգնած են թերթը, վաքըֆը, գրողը, միջազգային թերթերը, կարող է սևը՝ սպիտակ, սպիտակը սև ցույց տալ, սակայն վաղ թե ուշ իրականությունը ջրի երես դուրս կգա:

 Մենք առաջին իսկ օրվանից ցանկացել ենք համապատրիարք ընտրել քրիստոնեական եկեղեցու ավանդույթներին և կանոններին համապատասխան: Երբ սա անում էինք, ասացինք, որ անհրաժեշտ է վնաս չպատճառել և’ պատրիարքարանին, և’ պատրիարքարանի միակ օրինական և կրոնական հարցերով խորհրդատվական մարմին հանդիսացող Հոգևոր խորհրդին: Արդեն համաձայն նրա, որ հարցը միջազգային մամուլում բաց է քննարկման համար, անհրաժեշտ է, որ լոբբիի կողմնակիցները անկեղծության թեսթ անցնեն: Դատապարտելու մտադրություն չունենք, միայն հարցնում ենք:

Դժվար է ասել, որ լոբբիստական գործունեության ղեկավարից բացի՝ մնացածը համասեռ զանգված է: Նրանց մեջ ինչպես կան անձինք, որոնք իրոք պատրիարքարանի նկատմամբ հարգալից են, անկեղծ ընտրություններ են ցանկանում, այնպես էլ կան անձինք, որոնք սխալ տեղեկություններով մոլորության մեջ գցելը, վրեժի հետևից ընկնելը, կրոնավորներին վիրավորելն ու հայհոյելը համարում են վարպետություն և,  ամենակարևորը, կասկած չունեմ, որ կան ոմանք, ովքեր տառապում են հայտնի և հերոս լինելու ցավով: Վստահ եմ, որ ոմանց համար կարևոր չեն պատրիարքարանը և նման բաները, հարմար առիթ են գտել և’ պատրիարքարանի ու կրոնավորների վրա հարձակվելու, և’ այս ընթացքում հերոս ու փրկիչ լինելու: Այժմ մի քանի հարցով ստուգենք լոբբիի կողմնակիցներին:

-Եվրոմիության անդամակցության ճանապարհին Թուրքիայի առաջընթացի վերաբերյալ  2010 թ. զեկույցում պահանջվում է, որ փոքրամասնություններն ունենան իրավաբանական անձ, որի կենտրոնը կլինի պատրիարքարանը: Պահանջվում է, որ պատրրիարքարանը լինի իրավաբանական անձ և իրավաբանորեն ներկայացնի մեր հաստատությունները:

Դուք կողմնակի՞ց եք, որ պատրիարքը, կրոնական գործերից բացի, այլ գործերի չխառնվի, և եռանդուն երիտասարդությունը, բացի պատրիարքարանից, այլ քաղաքացիական վարչություն ստեղծի, Պատրիարքարանը Անգլիայի թագավորության նման խորհրդանշական պաշտոն լինի,   քաղաքացիական կարգավիճակ ստանա, չգիտես ինչու՝ առանց պարզաբանելու, թե ինչ կարգավիճակ է ունենալու, մինչդեռ տարիներ ի վեր ծածուկ և հրապարակային խոսվել է:

-Ինչպե՞ս պետք է հավատալ նրանց անկեղծությանը, ովքեր այս հարցին ՙայո՚ են պատասխանում: Եվ’ պահանջելու ես, որ պատրիարքը ոչ մի գործի չխառնվի, և’ վեր կենալով՝ պատրիարք ընտրելու իրավունք ես պահանջելու: Սրան ի՞նչ է պետք ասել, ինչպե՞ս պետք է համատեղել էթիկայի հետ: Իրականությունն այն է, որ լոբիստական գործունեության ղեկավարության մեծ մասը քաղաքացիականացնող է: Սա նոր բան չէ: Սրա մասին փորձել եմ խոսել «Քաղաքացիականացվելու մեր արկածախնդրությունը» խորագրով իմ հոդվածում*: Չգիտես ինչու՝ տաս տարի  շարունակ այս թեման ժամանակ առ ժամանակ ոմանք օրակարգ են բերում: Շատ ժամանակ էլ թաքնվել են այն ստի հետևում, թե պատրիարքը ողջ հայերի քաղաքական, սոցիալական, մշակութային միակ և վերջնական ներկայացուցիչն է: Նույնիսկ ասել են, թե դուք համաձայն կլինե՞ք, եթե ձեր մզկիթները ղեկավարողները ղեկավարեն նաև ձեր դպրոցները: Սա իր մեջ ճշմարտության հատիկ ունի, սակայն մի փոքր տարբերություն կա. մեր դպրոցները ղեկավարող քաղաքացիականները ղեկավարել են նաև եկեղեցին: Գիտակցաբար ասված ստերը, առավել ևս` այս դրանց հավատացող մեծ հասարակության անկեղծ մտավորականներին էլ են փոխանցվում, մոլորեցնում են վերջիններիս և ստանում նրանց աջակցությունը: Մաքիավելիստական կառույց, որը դասական նպատակին հասնելու ճանապարհին ամեն մի միջոց բնական է համարում: Եթե լոբբին զորեղ է, ապա սուտն ու կեղծիքը կարող են երկար շարունակվել: Նկատի ունենալով այն, որ չենք ցանկանում պատրիարքի ղեկավարությունը, ձեզ ի՞նչ պատրիարքի ընտրություններից:  Պատրաստի դատարկությունն ավելի լավ է, գնացեք և ստեղծեք այն, ինչ ստեղծելու եք, դու’ք որոշեք` ինչ եք ուզում` կախյալ ֆեդերացիա, թե ինքնավարություն:

– Դուք համարու՞մ եք, որ համայնքի անդամ լինելը սկզբունքայնությանը, անհատակությանն ու քաղաքացիությանը խոչընդոտում է:

-Նրանք, ովքեր ՙայո՚ են ասում պատրիարքի ընտրությանը, ամենաթեթև բնորոշմամբ ամոթ է: Փոքրամասնություն լինելն այն է, որ առնվազն ընդունեն, որ տարբեր են և տարբերությունը համարեն ինքնության մի մաս:  Համայնք (ջեմաաթ) բառը վերջին մեկ դարում է գործածության մեջ մտել, ըստ իս` նրանք, ովքեր հայ համայնքի` պատրիարքին անխոս հնազանդվելու սկզբունքը դիտարկում են որպես կրոնական համայնք, անհրաժեշտ է, որ ոչ միայն պատրիարք չընտրեն, այլև համայնքից հեռու մնան: Այսպես՝  ո՞վ կցանկանա լինել սկզբունքային համայնքի անդամ: Կարծեմ, Թուրքիայից բացի, ոչ մի տեղ չկա մեկը, որ համարի, թե համայնքի անդամ լինելը խոչընդոտ է հանդիսանում անհատականությանը և քաղաքացիությանը:

– Ինչպիսի՞ լուծում եք առաջարկում: Ցանկանում եք, որ կառավարությունը, պատրիարքարանին ու Հոգևոր խորհրդին չեղյալ համարելով և մեր ավանդույթներին ամբողջությամբ հակառակ գնալով` ողջ պատրիարքին պաշտոնազուրկ անի և նոր պատրիա՞րք ընտրել տա:

-Եթե ՙայո՚ եք ասում, ասել է թե՝ մեր եկեղեցու ավանդույթների հանդեպ հարգանք չունեք: Մի կողմից՝ ասում եք, որ ոչ մեկին դեմ չենք, մյուս կողմից՝ հայտնի կազմի կողմն եք անցնում. սա ամենաթեթև բնորոշմամբ խաբեություն չէ՞:  

Ասում եք, թե տարբերություն չկա, թե նոր պատրիարք կամ համապատրիարք ընտրվի, բավական է, որ ընտրություն լինի:

-Եթե ասում եք ՙայո՚, դուք այս ոչ անկեղծ խմբում եք: Բոլորի ցանկությունն է ղեկավարվել ընտրված պատրիարքի կողմից, սակայն մեր եկեղեցու ավանդույթներին հակասող, մեր եկեղեցու ավանդույթներն ու կանոնները խախտելու գնով ընտրված անձին ընդունելը ցույց է տալիս, որ այս աթոռի հանդեպ հարգանք չեք տածում:

-Եթե ասում եք, որ նպատակն է ղեկավարվել ընտրված պատրիարքի կողմից, ապա կողմնակի՞ց եք մի պատրիարքի ընտրության, որին ոչ մի կրոնավոր չի ընդդիմացել և որի հանդեպ, ըստ էության, ոչ մի քաղաքացիական հետաքրքրություն չի ցուցաբերել:

-Եթե ՙոչ՚ եք ասում, չի կարող խոսք լինել ձեր անկեղծության մասին: Համապատրիարքի ընտրությանը, որին դեմ է դուրս եկել Հոգևոր խորհրդը, բայց մեր ոչ մի կրոնավորներ դեմ չէ, ժողովրդին բաժանելով մասնատող, հասարակությունը առանց առաջնորդի թողնող, ամենակարևորը՝ պատրիարքի, կրոնավորի և եկեղեցու դեմ հարձակվելու առիթ տվող անձնակազմի կողմնակից լինելով` մենք ազնի՞վ ենք, երբ ասում ենք, թե անկողմնակալ ենք:

-Դուք նրանցի՞ց եք, ովքեր պատրիարքարանին կամ կրոնավորներին վիրավորում են Էլ-փոստով կամ SMS-ներով:

-?! 

-Հավատու՞մ եք, որ պատրիարքը հայ ժողովրդի մշակութային, քաղաքական, սոցիալական և ամեն մի հարցում միակ և անվերապահ ներկայացուցիչն է:

-Եթե այո, ապա այս լոբբիստական գործունեության ղեկավարները շատ լավ են աշխատել և շատ մարդկանց նման քեզ էլ են մոլորության մեջ գցել:

Այն, ինչ ասվել է, սուտ է, սխալ:  Միայն պատրիարքի ընդդիմախոսների և նրանց հանցակիցների՝ պատրիարքարանին սևացնելու համար հորինածները սուտ են: Այսօր նույնիսկ պատրիարքարանը չի համարվել որպես իրավաբանական անձ: Հունաց պատրիարքարանի անունից սեփականության վկայականը Թուրքիայում առաջինն է: Մյուս կողմից էլ՝ պատրիարքը 1863 թ. հետո նման իրավունքներ չի ունեցել: Ըստ էության պատրիարքը կամ մեկ այլ ոք կամ կազմակերպություն քաղաքական առումով չի կարող ոչ մեկին ներկայացնել, որովհետև ժողովրդավարության մեջ քաղաքական ներկայացուցիչը Ազգային ժողովում է:

Կարծում եք, որ այս լոբբիստական գործունեությունը ղեկավարողները, հատկապես առաջնային դիրքեր զբաղեցնողները ունե՞ն այնպիսի գաղտնի ծրագրեր, ինչպիսիք են հայտնի և հզոր լինելը, քաղաքականության մեջ մտնելը և վաքըֆի ղեկավարությունը յուրացնելը:

– Եթե ՙոչ՚ եք ասում, ասել է թե՝ շատ միամիտ եք: Հավատում եմ, որ լոբբին շատ ավելի մեծ նպատակներ ունի, որոնք ապագայում տեսնելու ենք և’ համայանքի հետ կապված հարցերում, և’ մեծ հասարակության մեջ: Լոբբին չի բավարարվելու պատրիարքի ընտրության ցանկությամբ, հնարավոր չէ, որ այս ուժը այլ ճանապարհով չօգտագործվի: Այդ պահին հայտնի է դառնալու, որ ստորագրողների մեծ մասը հայտնի քաղաքների համաքաղաքացիներն են: Եթե Վաքըֆների ընտրությունները Ստամբուլի մակարդակով լինեն, նրանք, ովքեր հավատում են, որ ամեն հարց կկարգավորվի, առաջարկում եմ ուսումնասիրել, թե այս ստորագրողները ո՞ր քաղաքից են: Սպիտակ հայերի ուժը որտեղ էլ գտնվի, չեն խուսափի այդ տեղին մոտենալուց:

Վերջապես կարող եմ լինել աթեիստ կամ կրոնամոլ, սակայն ընդունում եմ, որ պատրիարքարանն ու մեր եկեղեցին այս հողերի վրա մեր գոյության ամենակարևոր պատճառն են, և նրանց հանդեպ հարգանք եմ տածում: Նույն պատճառով էլ ասում եք, թե, մեր եկեղեցիների օրենքներին և ավանդույթներին համաձայն, ուզում ենք, որ համապատրիարք ընտրվի:

-Եթե ՙայո՚ եք ասում, ապա ի սրտե ցանկանում եմ, որ դուք այս լոբբիի մեջ մեծամասնություն լինեք: Վախենամ, որ սրա իրականացումը ուշացած երազանք է: Քանի հոգի էլ լինեք՝ ձեզ հարգանքով ողջունում եմ:

Հարգանքներով` Մուրադ Բիբերօղլու:

 «hyetert.com», ID:763
Tarih:3.12.2010

*http://www.hyetert.com/yazi3.asp?Id=357&DilId=1