Լեյլա Իփեքչի
Վարչապետը Լիբանանում ասաց. «Մենք մարդասպանին մարդասպան ենք ասում»: Անկախ նրանից, թե որ երկիրն է հասցեատերը: Եթե մեր պետությունը մարդասպանին մարդասպան է ասում, անհրաժեշտ է, որ մենք էլ մեր մարդասպաններին մարդասպան ավանենք: Արդեն իսկ որքա~ն ժամանակ է, ինչ դրա շեմին ենք: Սպասման մեջ ենք:
Դեռևս բավականաչափ չենք կարողացել առերեսվել պետության գործած դարավոր ոճրագործությունների մասին լուռ մնալու պատասխանատվության հետ: Առաջին անգամ սկսեցինք անմիջականորեն և անձամբ տուժածներից լսել բռնությունների մասին, այնքան պատմություններ, որոնց համար չկարողացանք հաշիվ տալ, մեղավորներին դատել, այդ պատճառով էլ ընտրեցինք ժխտումն ու մոռացությունը:
Դերսիմցիներ, քրդեր, սուննիներ, հայեր, ալևիներ… Առաջին անգամ ենք լսում մեր հարևանների ցավի մասին: Եվ լսելով՝ կարիք ենք զգում մեզ զատել մեղսագործներից, բարձրաձայնել, թե անմեղ ենք, թե Նայփոլի չափ անգամ արևելցի, ռասիստ և վախկոտ չենք:
Մեր պատմությունը, որն այսօր քննարկում ենք Նայփոլի պես «մեր կողմից ներմուծված» մի մտավորականի միջոցով, պատմություն, որի մասին, ըստ էության, մինչև այսօր լռել ենք: Առաջին անգամ ենք խոսել տալիս դրա մասին:
Մի երկրում, որտեղ տարիներ շարունակ անհամար մեղավորներ են ազատ շրջում` որպես անմեղ, վաղուց է, ինչ ոչ ոք չի սկսել ընդունել իր մեղքը: Մեզնից շատերը այս լռության պատճառով ստեղծված սովորության արդյունքում բռնել են «վա’յ, ամոթ չլինի» դիրքորոշումը, ճիշտ այնպես, ինչպես վարվում ենք հանցանք գործած մեր «պետության տերերի» հանդեպ տասնյակ տարիներ շարունակ:
Մինչդեռ տուժածներն արդեն խոսում են: Բոլորս միասին աղաղակելու ենք, որ չենք ուզում, որ պետությունն անտեսի իր հանցանքները և ավելի շատ ներս գցի դրանք, մեր լեզվի ծայրին է… Սպասման մեջ ենք…
Իսկ մեզանից ոմանք վարչապետից շատ ավելի շտապողական են: Տարիներ ի վեր ձգտում ուներ տարբերություն դնել իր ժողովրդի և հայերին տեղահանության ենթարկածների, ամենաանմեղներին, ամենախաղաղ բնակչությանը սպանածների միջև: Մարդասպանին մարդասպան էր անվանում, նույնիսկ ոչ բոլոր իթթիհադականներին էր մեղադրում, այլ միայն նրանց, ովքեր տվել են «Կոտորի’ր, տեղահանի’ր» հրամանը:
Նույն կերպ մեզնից ոմանք բանակից և բյուրոկրատիայից որպես հետադիմական անիրավացիորեն մարդկանց վտարածներին սադրիչ էինք անվանում, նրանց դատաքննությունը պահանջում, միայն վտարածներին, բայց` ոչ պետությանը: Միշտ լռեցրել են մեզ, դատական գործեր հարուցեցին նրանց դեմ: Դեռ շարունակում են հարուցել:
Վերջապես ամեն հարմար առիթով իմանում էին, թե ինչ արժե այս հողերում մարդասպանին մարդասպան ասելը, և դրանից հետո նույնիսկ չէին հրաժարվում… Որովհետև գիտեին, որ միայն մեղավորներին հրապարակայնորեն մեղադրելու դեպքում կփրկվենք ողջ ժողովրդին մեղավոր համարելուց:
Այն բանի համար, որ մինչ այսօր չկարողացանք անարգանքի սյունին գամել մեր հանրապետության պատմության մեջ հայտնի ՙԴիարբեքիրի բանտի՚, ՙՎերադարձ դեպի կյանք՚ գործողության, ՙՅասսը կղզի՚, ՙԱնկախության դատարանների՚, ՙՍեպտեմբերի 12՚-ի, ՙՄուրճ՚, ՙՀաշիշ՚, ՙՎանդակ՚ գործողությունների ծրագրերն ու դեռ ուրիշ բազմաթիվ «փողկապավոր» մեղավորների, ինչպես նաև չկարողացանք «ըստ արժանվույն» մատնացույց անել և մեր բողոքն արտահայտել նմաատիպ հանցանքները գովաբանող, կոծկող և սքողող լրագրողներին, մտավորականներին, գիտնականներին ու պատմաբաններին: Միգուցե մի քիչ էլ այս պատճառով է, որ չենք կարողանում կառուցողական քննարկումներ անել Նայփոլի թեմայով:
Մեզանից ոմանք, ի նկատի ունենալով ցուցաբերված հակազդեցությունները, մտածում են. «Եթե ենթադրենք, որ այս մոտեցումը ստանդարտ մոտեցում է աշխարհում, ապա այս հողերում ապրող շատ քիչ մարդ կարող է որևէ երկրում ամուր հող գտնել»: Իսլամաֆոբիայի պատճառով:
Այո’, եթե աշխարհի տարբեր կողմերում ամեն անգամ որպես ենթատեքստ սա մեզ վրա չզգանք էլ, կզգանք մեր ծոծրակին և ստիպված կլինենք ապացուցել, որ չենք ծառայել իսլամաֆոբիայի տարածմանը: Ահա այս պարտադրանքը տանում է նրան, որ ինքներս մեզ որոշ չափով «արևելագետ զգանք»:
Այն աստիճան, որ ինքներս մեզ նախ և առաջ ոչ թե մարդ ենք ներկայացնում, այլ` իսլամաֆոբիկների աչքին` որպես «իսլամիստ», գրեթե «Ալ Բաշիրի» և «Ալ Քաիդա» գծով: Քանզի ամեն անգամ «այդպիսին չեմ» ասելու ձգտումը առավելապես ծառայում է այդ արտահայտության տարածմանը:
Պետք է նորից հիշենք, որ ատելության ու խտրականության մեղք գործողը կամ պատերազմի մեղավորներին գովաբանողը չունի կրոն, լեզու և ազգություն: Վերևում խոսել էի մեղքի դեմ դուրս եկածների տված վճարի մասին, վճարում է նաև մեղքի գովաբանումը: (Հրեաների շնորհիվ հրեաների ցեղասպանության նկատմամբ այդ նրբանկատությունը կարողանում ենք ցուցաբերել անխտիր բոլորս` լինի արվեստագետ թե քաղաքագետ):
Ինչպես որ բոլորս պատասխանատու ենք մեր սեփական գործողությունների և հատկապես մտադրությունների համար, այնպես էլ չենք կարող նույն նժարի վրա դնել «Ալ Բաշիրին» էլ, Նայփոլին էլ, Իսրայել պետությանն էլ, որը զայրացրել է մեր վարչապետին: Պետք է այլևս մեր միջի մարդասպանին կարողանանք մարդասպան ասել, մեղավորին` մեղավոր, մեղքը գովաբանողին էլ` մեղքը գովաբանող և կոծկող, ճիշտ այնպես, ինչպես պետք է այլևս հրաժարվենք անմեղին մեղավոր անվանելուց: Շեմին ենք, սպասման մեջ…
«Թարաֆ»
30.10.2010
Leave a Reply