Ատելության քաղաքականություն տարածել Անիում

Կարսի Անի վանական համալիրում գտնվող հայկական եկեղեցում Թուրքիայի երկրորդ մեծ ընդդիմադիր կուսակցության կողմից կազմակերպված ուրբաթօրյա նամազի եւ ընտրության քարոզարշավն այդ սուրբ տեղում սկսելու նպատակը, ըստ իս, հայերին բարկացնելուց ավելի իշխանական կուսակցության դեմ ուղղված մտայնության հետեւանք էր։

Կուսակցությունը փորձում է ընդդիմանալ իշխանական կուսակցության վերջերս վարած հայկական քաղաքականությանը՝ հասարակության մեջ ստեղծելով «հայերի դեմ ատելության քաղաքականություն»։

Այս վարվեցողությունն ըստ էության սադրանք է, իսկ կառավարության`ժողովրդավար և հավասար վերաբերմունքով դրա թույլատրումը օրինականություն է հաղորդել այդ սադրանքին: Անհրաժեշտ է մտածել, թե կրոնական սուրբ զգացումները քաղաքական թատերաբեմ ներքաշելը եւ այս զգացումները կուսակցության շահերի համար օգտագործելը մեր դարաշրջանում որքանով կնպաստեն իր աշխարհիկ եւ ժողովրդավար լինելը պնդող մի կուսակցության քաղաքականությանը։ Երբ մահմեդական արժեքներն օգտագործվում են որպես քրիստոնեությանը վրդովելու միջոց, ապա այն կարող է կրոնների միջեւ առաջացնել լարվածություն, իսկ հասարակությունների` ռասիզմ եւ խտրականություն։ Նույնիսկ ուշադրություն չդարձնելու դեպքում կարող են միջազգային դիվանագիտական ճգնաժամի տեղիք տալ։ Նման նախաձեռնություններն ու մտայնությունները չեն կարող համատեղվել ժամանակակից ժողովրդավարության ընկալման հետ, եւ այդ պատճառով էլ դրանք պետք է խստորեն քննադատվեն։ Թուրքիայի եւ Հայաստանի միջեւ առկա պատմական խնդրի լուծումն անլուծելի համարող քաղաքականությունը չի կարող դրական նպաստ ունենալ աշխարհում խաղաղության տարածմանը։

9-10-րդ դդ. Կարս քաղաքը, որն Արեւելյան Անատոլիայում (Արեւմտյան Հայաստան – խմբ.) շատ կարեւոր մշակութային կենտրոն էր, միեւնույն ժամանակ մինչեւ 961 թ. հայոց Բագրատունյաց թագավորության մայրաքաղաքն էր: 961 թ. Աշոտ թագավորի ցանկությամբ թագավորության կենտրոնը` հայոց կաթողիկոսարանի հետ մեկտեղ, Կարս քաղաքից տեղափոխվեց Անի, որը դարձել էր Բագրատունյաց թագավորության մայրաքաղաքը: Թագավորը որոշեց նոր մայրաքաղաքում պալատներ, վանքեր, եկեղեցիներ կառուցել, իսկ 989 թ. ժամանակի ամենահայտնի հայ ճարտարապետ Տրդատը, ով երկրաշարժից հետո վնասված Այա Սոֆիայի գմբեթն էր նորոգել, կառուցեց Անիում գտնվող եկեղեցին (989-1001 թթ.): 

Անիի տաճարը 11–րդ դարի հայ ճարտարապետության գլուխգործոցն է: Շրջակայքում Անիի Մայր տաճարից բացի Սուրբ Առաքելոց, Սուրբ Գագիկ, Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցիների եւ Սուրբ Մարիամ Աստվածածին վանքի պես հայ ճարտարապետության ընտիր նմուշները չեն հիշատակվում թուրքական պաշտոնական պատմագրության մեջ: Պատմվում է սելջուկյան եւ արաբական ժամանակաշրջանների մասին, սակայն չի խոսվում այն մասին, որ այստեղ` այս հողերի վրա, հարյուրավոր տարիներով  գոյություն է ունեցել հայկական թագավորություն եւ քաղաքակրթություն: Փորձում են գաղտնի պահել, որ Անիի ավերակներն անտիկ հայկական բնակավայր են եղել: Թուրքիայի Հանրապետության Մշակույթի նախարարության կողմից պատրաստված շրջանը գովազդող ցուցատախտակների վրա, գրություններում, գրքույկներում եւ բրոշյուրներում անտիկ քաղաքի հայկական անվանումը ինչ-ինչ պատճառներով չի հիշատակվում, շրջանի անվան համար Անիի փոխարեն օգտագործվում է «Անը» անվանումը:

Եթե նպատակ կա հասնելու սիրո եւ հարգանքի, հանդուրժողականության, փոխըմբռնման, եղբայրության եւ հարեւանների հետ զրո խնդրի, ապա այլեւս ժամանակակից եւ ուժեղ Թուրքիան երբեք չպետք է վշտացնի, բացառի, օտարացնի, որպես թիրախ վերցնի, վիրավորի որևէ համայնքի, հասարակության մի հատվածի կամ խմբի եւ պետք է կարգավորի խնդրահարույց հարաբերությունները հարեւան պետությունների հետ: Խտրական, ռասիստական, ծայրահեղ ազգայնական եւ ֆաշիստական գաղափարախոսությունները պետք է խստորեն քննադատվեն, մարդկության դեմ գործված ոճիրը պետք է հաշվի առնվի եւ երբեք տեղ չգտնի ժողովրդավարության բնագավառում:  

Սարգիս Ադամ, բժշկական գիտությունների դոկտոր

ID:733
http://www.hyetert.com/yazi3.asp?s=3&Id=733&DilId=1