Ցեղասպանությունն անտեղյակ է իր ներքին ցեղասպանության մասին

Այշե Գյունայսու

Վատ բանն ունի մի առանձնահատկություն. վարժեցնում է իրեն: Մարդը սովորում է վատին:

Եթե ծովում գտնվող, բայց ծովից անտեղյակ ձկների պես մշտապես ապրում եք վատ բանի մեջ, կամաց-կամաց ադապտացվում եք շրջապատին և մի տեսակ էվոլյուցիա ապրում: Ձեր չափանիշները փոխվում են: Վատը նորմալ մի բան է դառնում` օդի և ջրի նման: Մարդը ոչ միայն վարժվում է իր վատ կողմին, այլև “վատի” դեմ պայքարել շարունակելու հնարավորությունն անգամ ոչ մեկին չթողնելու համար սկսում է խոսել բոլորի վատ կողմերից, միայն թե` ոչ իր սեփական թերությունից:

Մենք բոյկոտում ենք “Ոսկե նարինջ” կինոփառատոնում որպես ժյուրիի անդամ Անթալիա այցելած Էմիր Կուստուրիցային: Պարզվում է` նրան բոյկոտել է նաև մեր Մշակույթի նախարարը: Բոյկոտել է, քանի որ Կուստուրիցան արդարացրել է ցեղասպանությունը: Ես չգիտեմ, թե որքանով է Կուստուրիցան արդարացրել ցեղասպանությունը. դա դեռ պետք է ուսումնասիրել: Քանի որ այն, ինչ ուզում եմ ասել այս պահին, ինձ համար շատ ավելի կարևոր է, Կուստուրիցային ուսումնասիրելը թողնում եմ հետագային: Հիշում եմ, որ տարիներ առաջ նա մեղադրվել է սերբերի կողմը բռնելու համար, բայց ինքը հերքել է դա, և անգամ որոշ ժամանակ թողել կինեմատոգրաֆիան: Այդ դեպքերի մանրամասներին չեմ տիրապետում, սակայն դրանց հետ առնչվող մի շատ փոքրիկ բան եկավ միտքս: “Թարաֆ”-ի 2010 թ. հոկտեմբերի 11-ի կիրակնօրյա համարում այդ կապակցությամբ գրված հրապարակման վերնագրում հղում է արվում Կուստուրիցայի խոսքերին. “Ես ասել եմ` բռնությունները չափազանցված են”: Ապա ընթերցում եմ լուրն` ամբողջությամբ, որում նշված է, որ Կուստուրիցան նախկին հարցազրույցներից մեկում ասել է, թե Բոսնիայում մահացածների թիվը չափազանցված է, և հայտնել. “Ես բոլորովին էլ կանանց ի նկատի չունեմ”: Իսկ վերնագիրը երկիմաստության տեղիք չի տալիս. “Ես ասել եմ` բռնությունները չափազանցված են”: Մարդն ասում է` “բոլորովին”: Մինչդեռ, վերնագիրը հակառակն է ասում: Հիմա ես ո՞ւմ, ո՞ր աղբյուրին վստահեմ, որ ընդունեմ, թե Կուստուրիցան “արդարացրել է ցեղասպանությունը”:

Վերադառնանք սկզբին, այսինքն` ծովում գտնվող, բայց ծովից անտեղյակ ձկների վիճակին: Կարծես թե Թուրքիայի Հանրապետության կողմից ստեղծված տարածքներում, այն հողերում, որի ամեն մի խճաքարը “մերն” է, ցեղասպանություն չի եղել: Կարծես թե հայերն ու ասորիները չեն ոչնչացվել, և Անատոլիայի հույները չեն ենթարկվել էթնիկ զտման: Կարծես թե թուրքացում-մահմեդականացումը չի շարունակվել, դարասկզբին մեկ հինգերորդով ոչ մահմեդականներից բաղկացած բնակչությունն ասյօր 99 տոկոսով չի մուսուլմանացվել: Կարծես թե մեր մանուկները ցեղասպանության ենթարկված ժողովուրդների դեմ թշնամություն սերմանող դասագրքերի գաղափարներով չեն պատվաստվում, կարծես թե ցեղասպանության պաշտպանությունը, ցեղասպանության ժխտումը չի վերածվել թուրք լինելու գլխավոր պայմանին, ցեղասպանություն, որն անհրաժեշտության դեպքում կարելի է կրկնել: Կարծես թե ցեղասպանությունը չժխտողը դավաճան չի հռչակվում: Կարծես թե այդ փառատոնը տեղի է ունենում այնպիսի մի երկրում, որտեղ նման բաներ չեն կատարվել: Հասարակության ամենաառաջադեմ անդամները համարվող մտավորականները, այս մթնոլորտում, որում նորմալ բան է դարձել ցեղասպանությունն ու նրա ժխտումը, վարժվելով դրան` ճիշտ այնպես, ինչպես օդն է հասնում այնպիսի մի միջին մթնոլորտի, երբ չես զգում նրա գոյությունը, այնպիսի մի մթնոլորտում, որտեղ ցեղասպանության ամոթն այ;ևս վերածվել է անզգա վիճակի, բոյկոտում են ոմանց ասելով, թե վերջիններս բավարար հակազդեցություն չեն ցուցաբերել “ցեղասպանությանը”: Այն դեպքում, երբ մենք` թուրք մտավորականներս, ցեղասպանությունից 90-ից ավել տարի անց մեր կազմակերպած մեկ գիտաժողովով, երկու հիշատակի երեկույթով, 3-5 գրքով, 10-15 հոդվածով, խիստ վիճելի մի “ներողության արշավով” հպարտանալով` գոհանում ենք ինքներս մեզանից ասելով, թե “Որտեղից ուր հասանք”, մեր միջից քանի՞ հոգի փողոց դուրս եկավ ու պահանջեց Բաթմանի նահանգապետի հրաժարականը, երբ վերջինս “հայ գյադաներ” էր անվանել այն քրդերին, ովքեր դպրոց չէին ուղարկել իրենց երեխաներին: Երբ հեռուստատեսությամբ հարգարժան, պատվելի պրոֆեսորներ, հայկական ապստամբություններից խոսելով, արդարացնում են ցեղասպանությունը, ո՞ր հեռուստաընկերության առջև են հազարավոր մարդիկ հավաքվում և բողոքի ցույց անում: Քանի՞ ուսանող է բոյկոտել նման պրոֆեսորների դասերը: Թուրքիայում, որի մտավորականներով, գրական գործիչներով, “առաջադեմ”ներով այդքան հպարտանում ենք, մինչև վերջերս ամեն առավոտ թուրք մանուկների մեջ ցեղապաշտություն սերմանող, թուրք չեղող երեխաներին վիրավորելու տեղիք տվող երդման “արարողությանը” վերջ տալու համար այդ ե՞րբ են զանգվածային արշավներ սկսվել, ե՞րբ են այդ հարցով դիմել Ազգային կրթության նախարարությանը: Ո՞րն ենք արել այդ ամենից, որ հիմա մեզ իրավունք ենք վերապահում քննադատել, թե ինչպիսի կեցվածք է օտարը որդեգրել ցեղասպանության հանդեպ: Մանավանդ` մեր Մշակույթի նախարարը: Պարզվում է` նա էլ է բոյկոտել և չի գնացել փառատոնի բացմանը: Արդյոք ի՞նչ բողոքի ակցիա է նախատեսում չթլպատված “ահաբեկիչ”ների մասին բարբաջած և “հայ ահաբեկիչներին” ակնարկած իր նախարար ընկերոջ կամ  “հայ գյադա” խոսքն օգտագործած Բաթմանի նահանգապետի դեմ: Այո’, վատի վատ կողմն այն է, որ մարդ վարժվում է դրան: Ես ի’նձ էլ ի նկատի ունեմ: Օդի, ջրի նման մեր կողմից չնկատվող մի բան է: Հաշտվում ենք: Այնպիսի մի բան է, որ կամաց-կամաց մեր արյան մեջ ներթափանցող նյութի պես բթացնում է մեր գիտակցությունը, մոլորեցնում` մեր չափանիշները, փոխում` մեր արժեքները: Մենք արյան փոխներարկման կարիք ունենք: Պետք է մաքրվենք: Հարցնում եք` ինչպե՞ս. մյուսներին մի կողմ թողնելով` նախ ինքներս մեզ հայելու մեջ նայելով:

13.10.2010

“Թարաֆ” օրաթերթ

Թարգմանեց Մելինե Անումյանը

Akunq.net