Պնդում, ըստ որի` Աթաթուրքի անվան մշակութային կենտրոնի շենքի տակ գտնվում է հայկական գերեզմանոց

Ստամբուլի քաղաքային նվագախմբի հիմնադիր անդամներից Փանայոթ Աբաջըն ասել է հետևյալը. «Աթաթուրքի անվան մշակութային կենտրոնի շենքը փլելու էին, գիտեք` ինչու չարեցին. Աթաթուրքի անվան մշակութային կենտրոնի շենքի տակ հայկական գերեզմանոց է գտնվում: Այսինքն` եթե փլվի, դրա վրա մեկ այլ շինություն չեն կարող կառուցել»:

Ստամբուլի քաղաքային նվագախմբի հիմնադիր անդամ, «Օրքեստրա» հանդեսի տնօրեն ու գլխավոր խմբագիր Փանայոթ Աբաջըն դժգոհ է մշակութային քաղաքականությունից: «Ջումհուրիյեթ» օրաթերթի` շաբաթվա վերջում տպագրվող հավելվածում նրա կողմից հրապարակված նվագախմբի ամսագրի մասին մի տեղեկության մեջ Աբաջըն Աթաթուրքի անվան մշակութային կենտրոնին վերաբերող ուշագրավ մի արտահայտություն է արել. «Արդեն երկու տարի է, ինչ փակ է Աթաթուրքի անվան մշակութային կենտրոնը: Հայտնի չէ, թե երբ է բացվելու: Պետական օպերան չի կարողանում համերգներ տալ, որովհետև համերգասրահ չունի: Նրանք ներկայացումներ են տալիս Քադըքյոյում, բայց դրանք հիմնականում լինում են կարճ ստեղծագործություններ: Դժվարին վիճակում են: Անցյալ տարի հազիվ հինգ համերգ կարողացան տալ: Կարծեմ` նախարարությունն էլ դժգոհեց նրանցից, թե «Պետք է տարեկան 20 համերգ տայիք, ինչու՞ եք հինգ համերգ կազմակերպել»: Ի՞նչ է նշանակում այս հակասությունը: Ամեն ինչ պարզ է, բայց Ջեմալ Ռեշիդ Ռեյի նվագախումբը առանձնահատուկ է ու շատ լավ է աշխատում:
 Անհնար է հասկանալ, թե ինչ է մտածում Մշակույթի նախարարությունը: Աթաթուրքի անվան մշակութային կենտրոնը փլվելու էր, գիտեք` ինչու չփլվեց. միջամտեցին հայ լրագրողները: ԶԼՄ-ներում շատ չխոսվեց այդ մասին. խնդիրն անմիջապես ականջի հետև գցեցին: Խիստ հոդվածներ էլ հրապարակվեցին, բայց մեծամասնությունը քաշվեց այդ մասին խոսելուց: Աթաթուրքի անվան մշակութային կենտրոնի շենքի տակ հայկական գերեզմանոց է: Այսինքն` եթե փլվի, դրա վրա չեն կարող մեկ այլ շինություն կառուցել: Հիմա հենց այնպես թողել են, որ ինքն իրեն քայքայվի, որովհետև երկու ձևով էլ ոչ մեկին պիտանի չէ»:

 Ալի Դենիզ Ուսլուի ստորագրությունը կրող հոդվածում, որի կողքին ներկայացված է Ուղուր Դեմիրի արած լուսանկարը, ուշադրություն է հրավիրվում այն հանգամանքի վրա, որ նշվել է «Օրքեստրա» ամսագրի հիսնամյակը, և տեղ է տրվում հետևյալ տեքստին. «Փանայոթ Աբաջըն ծնվել է Ստամբուլում: Ավարտել է Զոգրաֆյոն լիցեյը: Փիլիսոփայություն է սովորել Գրականության ֆակուլտետում և Ստամբուլի քաղաքային կոնսերվատորիայում: Նա Ստամբուլի քաղաքային նվագախմբի հիմնադիր անդամներից է: Քաղաքային նվագախմբում աշխատել է 22 տարի, իսկ Ստամբուլի պետական օպերայում և բալետում` 12: Մեծ վաստակ ունի այդ պաշտոններում: Ներկայում աշխատում է Ստամբուլի ֆիլհարմոնիայի կազմակերպությունում, Ստամբուլի ֆիլհարմոնիայի հիմնադրամում և Աթաթուրքի անվան մշակութային կենտրոնի միությունում: Ուղիղ 50 տարի է, որ տպագրում է նաև երաժշտական հանդես եղող «Օրքեստրան»: Այո, չենք կատակում. կես հարյուրամյակ է` «Օրքեստրա» հանդեսը շարունակում է հրապարակվել` դիմակայելով տասնյակ տարբեր վտանգների: Աբաջըն իրականում թարգմանիչ է, ով հունարենից թուրքերենի է վերածել բազմաթիվ ստեղծագործություններ: Դրանցից առաջինը մեր միտքն են գալիս Նիկոֆորոս Վրեթթաքոսի, Դիդո Սոտիրիուի, Յաքովոս Քամբանելլիսի, Դիմիտրի Փսաթահսի, Գրիգորիոս Քսենոփուլոսի և Անդոնիս Սամարաքիսի ստեղծագործությունները, իսկ թուրքերենից հունարեն է թարգմանել Ազիզ Նեսինի 8 և Յաշար Քեմալի 4 գրքերը: Նրա թարգմանած այլ հեղինակների շարքում են Յըլդըրըմ Քեսքինը, Սաբահաթթին Ալին, Օրհան Փամուքը, Ռըֆաթ Ըլգազը, Դեմիրթաշ Ջեյթունը, Ռեջեփ Բիլգիները և Ռեֆիկ Էրդուրանը: Փանայոթ Աբաջըն Ազիզ Նեսինի «Ապրողը ո’չ ապրում է, ո’չ էլ կարողանում է չապրել» ստեղծագործության հունարեն թարգմանությամբ 1993 թ. Հունական թարգմանիչների միության կողմից արժանացել է «Վեպի ամենալավ թարգմանությունը» մրցանակին: Մենք էլ իր հետ հանդիպեցինք Բեյօղլուում գտնվող Ֆիլհարմոնիայի կազմակերպությունում և նշեցինք «Օրքեստրա» հանդեսի հիսնամյակը: Ասելը հեշտ է. հիսու~ն տարի: Դա նշանակում է մեծ նվիրվածություն` երաժշտությանը, բայց Փայանոթ Աբաջըն համեստ է. «Իմ հաջողությունը վիճելի է: Այն հանդես դարձնողը եղել են լրագրողները և վերջիններիս նվիրվածությունը: Կայունությունը հեշտ բան չէ. արվեստի մասին ամսագրերի գլխով միշտ փոթորիկներ են անցել»: Շա’տ լավ, իսկ Աբաջըն երաժշտությամբ անցնող իր կյանքի ընթացքում մի՞թե երբեք չի դադարեցրել ամսագրի հրատարակումը: Հետևյալն է պատմում այդ կապակցությամբ. «Պատահել է, որ դադարեցրել ենք, բայց մեր հույսը երբեք չենք կորցրել: Պատահել է, որ տարեկան մի քանի համար տպագրենք: Դժվարությունները դեռ շարունակվում են: Մեզ շատ է աջակցում «Յենիլիք» ամսագրի տնօրեն Յավուզ Աքսելը. չենք կարող դա անտեսել: Եթե նա չլիներ, այս ամսագիրը չէր հրապարակվի»: Շատերն են աշխատել այս ամսագրում: Դժվար է բոլորին հիշելը, բայց հատկապես հիշատակման են արժանի Ջեմալ Ռեշիդի և Հիքմեթ Շիմշեքի հոդվածները, որոնք, ի դեպ, որպես գիրք տպագրվել են նաև «Փենջերե» հրատարակչատան կողմից: Մեծ է «Օրքեստրա» հանդեսի նպաստը ժամանակակից ու դասական երաժշտության ընկալման առումով: Ամսագրի շնորհիվ հաստատվեց, որ երաժշտությունն ընթերցելը նույնքան կարևոր է, որքան` լսելը: Ըստ Աբաջըի` ամենամեծ հոգսը թուրքական և արևմտյան երաժշտությունների միջև բաժանում դնելուց առաջացած անելանելի վիճակն է: Խնդիրը գիտենալն է, թե ինչ է միաձայն և բազմաձայն երաժշտությունը: Ահա և «Օրքեստրա» ամսագիրը այդ առումով տարբերությունը բացատրող և դրանց միջև տարբերակում դնող մի հանդես է: Եթե անգամ առաջին հայացքից թվա, թե իր էջերը նվիրել է արևմտյան երաժշտության ընկալմանը, իրականում հոդվածների միջոցով շատ է անդրադառնում մեր տարածքների ավանդույթների և երաժշտության ու մշակույթի փոխառնչություններին: Այո’, Փանայոթ Աբաջըն բացատրում է այդ ամենը: Նա բավականին դժգոհ է ԶԼՄ-ներից: Եթե անգամ գոհ էլ մնա, որ իր հանդեսը անդրադառնում է այդ խնդիրներին, սակայն դա բավարար չի համարում: Արդեն իսկ հենց այդ է պատճառը, որ տարիներ շարունակ նույն համառությամբ այդ գործն է անում: Հետևյալն է ասում Աբաջըն. «Մշակույթը լրիվ այլ բան է կարծես: Կամ էլ մեր արածը ոչ մի կապ չունի մշակույթի հետ: Երաժշտության ու մշակութային հարաբերության միջև անջրպետ կա, շատ ավելի լուրջ մի անդունդ, որը հետզհետե մեծանում է: Մենք դա պետք է լրացնենք թե’ «իրական» մշակութային քաղաքականությամբ և թե’ անհատական նախաձեռնություններով: Եվ թե` շատ արագ»:

 Դրա մասին սկզբում էլ էինք գրել. «Օրքեստրա» ամսագիրը նշում է իր հիսնամյակը: Այս հանդեսը մի ողջ պատմություն է: Թերևս մի պայքարի խորհրդանիշը: Նախորդ համարների բովանդակությունը նույնպես շատ հարուստ է:

haber7.com
06.10. 2010