Էդվարդ Տանձիկյան

Հրապարակվել է մայիսի 14-ին կայանալիք նախագահական և խորհրդարանական ընտրությունների թեկնածուների ցանկը։ Ցուցակների վերաբերյալ քննարկումներ, քննադատություններ կան։ Այս հոդվածով մտադիր չեմ ընդգրկվել ընդհանուր քննադատությունների ու քննարկումների մեջ։ Այս փուլում առավել անհրաժեշտ է կենտրոնանալ հայ կամ փոքրամասնության թեկնածուների խնդրի վրա։

2015 թ․ ընտրություններից հետո ԺԺԿ-ից, ԱԶԿ-ից և ԺՀԿ-ից երեք հայ պատգամավորներ ընտրվեցին։ Բազմակուսակցական կյանքում առաջին անգամ երեք հայ պատգամավորներ երեք առանձին կուսակցություններից մտան ԹԱՄԺ․ ԺԺԿ-ից՝ Կարո Փայլանը, ԺՀԿ-ից՝ Սելինա Դողանը և ԱԶԿ-ից Մարգար Եսայանը։ Սա մեծ նշանակություն ունեցավ, քանի որ այն առաջին դեպքն էր նորագույն պատմության մեջ:

Իհարկե, պետք է մտաբերենք այդ շրջանի մթնոլորտը ևս։ Ամենից առաջ սեղանին դրված էր քրդական հարցի լուծման գործընթացը։ Հույս կար։ Դրանից բացի, Հրանտ Դինքի սպանությունը և սպանությունից հետո հարյուրհազարավոր մարդկանց մասնակցությունը նրա հուղարկավորության արարողությանը հետաքրքրություն առաջացրեց հայ համայնքի խնդիրների և պատմության նկատմամբ։

Կառավարության կողմից լուծման գործընթացին վերջ դնելով և ազգայնական/ռեպրեսիվ քաղաքականությանը նախապատվություն տալով՝ հաջորդ տարիներին այս մթնոլորտը մեծավ մասամբ ցրվեց: Երբ հասանք 2018-ին, ԺՀԿ-ն չշարունակեց Սելինա Դողանի հետ երկրորդ ժամկետը և այլ հայ թեկնածու չներկայացրեց։ Մարգար Եսայանի անսպասելի կորստով Կարո Փայլանը մնաց ԹԱՄԺ-ի միակ հայ պատգամավորը։

Փայլանը թե՛ առաջին, թե՛ երկրորդ շրջանում շատ կարեւոր աշխատանք է կատարել։  Նա ոչ միայն շահագրգիռ է եղել հայ համայնքի պատմական ու մերօրյա խնդիրներով, այլեւ քննադատական ​​հայտարարություններ է արել երկրի ընթացքի, հատկապես ժողովրդավարացման վերաբերյալ։ Այս ներկայացմամբ նա գովասանքի արժանացավ ոչ միայն հայ համայնքի, այլեւ Թուրքիայի այլ ժողովուրդների կողմից։

Սակայն հայտնի էր, որ ԺԺԿ-ում գործում էր երկամյա կանոն։ Այսինքն Փայլանը այս ընտրություններում չի կարող առաջադրվել։ Սրանով հանդերձ հայ համայնքում աչքի չընկան այնպիսի անունները, ովքեր կարող էին Փայլանի մասշտաբով ներկայանալ։ Այստեղ, անշուշտ, ազդեցություն ունեցավ նաև կառավարության այն դիրքորոշումը, որը մի ժամանակ լուծման գործընթացին զուգահեռ նաև մեղադրում, քրեականացնում և ամեն առիթով փորձում էր դուրս մղել ԺԺԿ-ին քաղաքական ասպարեզից։ Քրդական հարցը վերադարձվել է 90-ականներ։

Այս ընթացքում ԺՀԿ-ն կրկին լուռ դիրքորոշում որդեգրեց։ Մյուս կողմից, ԱԶԿ-ն Սևան Սիվաջըօղլուին MKYK-ում ընտրելով ինչ-որ իմաստով նրան պատրաստեց պատգամավորության համար։ ԱԶԿ-ի դիրքորոշումն ընդդիմադիր շրջանակներում այնքան էլ «անկեղծ» չի համարվում։ Այս թեմայով, իհարկե, առանձին քննարկում կարելի է անել, սակայն արդյունքը չի փոխվում։ Այս պահին հայ համայնքից ընտրված միակ ներկայացուցիչը Սեւան Սիվաջըօղլուն է։

ԺԺԿ-ն Կարո Փայլանի համար բացառություն չարեց։ Սակայն նման ակնկալիք կար։ Հատկապես հայ համայնքում։ Տեղեկացանք, որ ԺԺԿ-ն Փայլանին թեկնածությունն առաջադրել է Անկարայի 2-րդ շրջանում, սակայն Փայլանը չի հաստատել թեկնածությունն այս շրջանում, ուր ԺԺԿ-ն թույլ է։ Նա ունի իր տեսանկյունից արդարացի իր հիմնավորումները․ նրա տեսակետները կկարդաք այս շաբաթ մեզ տված հարցազրույցում։

Մյուս կողմից, ԹԱԿ-ը (Թուրքիայի աշխատավորական կուսակցություն-Ակունքի խմբ․) Ստամբուլի 2-րդ շրջանում «68-ի սերնդից» Մասիս Քյուրքչյուգիլին տեղ է տվել է 13-րդ շարքում, սակայն ընտրվելը շատ դժվար է։ ԹԱԿ-ի ցուցակից ավելի երիտասարդ սերնդից առաջադրվել է նաեւ գրող, քաղաքական գործիչ Ֆոթի Բենլիսոյը, Ստամբուլի 1-ին շրջան, 14-րդ շարք։ ԺՀԿ-ն Ստամբուլի 3-րդ շրջանի 23-րդ շարքում թեկնածու է առաջադրել հայ համայնքից Մարգրիտ Դիքմեին։ Այս երեք անձինք միայն այն դեպքում կընտրվեն, եթե նրանց կուսակցությունները ձայների շատ մեծ թռիչք ապահովեն։

Հարկ է հիշել նաև, որ Մասիս Քյուրքչյուգիլը, հայ համայնքի խնդիրների վրա կենտրոնանալու փոխարեն, սոցիալիստական ​​քաղաքականության և տեսության ոլորտում աշխատող մարդ է։ Թեև Ֆոթի Բենլիսոյը նույնպես աշխատում է հունական համայնքի պատմության և խնդիրների վրա, նա իրեն բնորոշում է որպես սոցիալիստ։ Նշենք նաեւ, որ ԺԺԿ-ի կողմակից Կանաչների ձախ կուսակցությունը Մարդինից առաջադրել է ասորի թեկնածու Գեւորգ Ասլանին։

Վերադառնալով հայ պատգամավորների խնդրին… Ընտրությունների մոտենալուն զուգընթաց թե՛ ԺԺԿ-ից, թե՛ ԹԱԿ-ից ստացանք «թեկնածու առաջադրվող հայ կա՞» հաղորդագրություններ։ Ակնհայտորեն սա առողջ մեթոդ չէր։ Անշուշտ, հնարավոր է նախընտրական հարցում անցկացնել, բայց նման ընթացքով դժվար է բացահայտել ուժեղ և ներկայացուցչական թեկնածուի։

ԺԺԿ-ն սրանից առաջ ակտիվ հանդիպումներ էր ունենում փոքրամասնությունների համայնքների ժողովրդի հետ, երբ մոտենում էին ընտրությունները․ նա այդ հանդիպումներից տենդենցներ ու անուններ քաշեց։ Դա ավելի առողջ միջոց էր։ Այս անգամ ԺԺԿ-ն չգնաց այս ճանապարհով: Այդպես է նաև ԹԱԿ-ը: Ես հասկանում եմ նրանց բարի մտադրությունները, բայց դժվար է առողջ ուղի գտնել, քանի դեռ կուսակցության և թեկնածուների ու հասարակության միջև մեխանիզմ և երկխոսություն չի հաստատվել։

Այսպիսին է այս շրջանը. Ընդդիմադիր ճակատի կուսակցություններն արդեն իրենց ողջ ուժերը ծախսում են «Մեկ մարդու» համակարգից ազատվելու վրա։ Հետևաբար, փոքրամասնությունների ներկայացվածությունը այս ժամանակահատվածում գոհացուցիչ չեղավ:

Այնուամենայնիվ, բոլոր կուսակցությունները, որոնք կարեւոր են համարում այս տարածքում փոքրամասնություն դարձած համայնքները ներկայացնելը ԹԱՄԺ-ում, պետք է գլուխ ջարդեն նոր և մասնակցային մեխանիզմների վրա։

https://www.agos.com.tr/tr/yazi/28461/ermeni-adaylar-meselesi

Թարգմանեց Տիգրան Չանդոյանը

Akunq.net