Her

Her. Büyük Hayk’ın Parskahayk Eyaleti’nde, Kaputan (Urmia/Urmiye) Gölü’nün kuzeybatısında bulunan bölge. Kuzeybatıda Parskahayk’ın Zaravand, güneyde Zarehavan, batıda Vaspurakan’ın Ardzakhi dzor ve Ağand rot, doğuda Marand, güneydoğuda Gabityan bölgelerine sınırdaştı. Merkezi, Her şehri olmuştur. Daha sonra oluşturulan Khoy bölgesine denk düşmektedir.

Her, Arşakuni hanedanı zamanında, komşu Zaravand bölgesiyle birlikte bir idari bölge olarak birleştirilerek Khorkhoruni sülalesinin bir kolu olan Mağkhazuni’lere verilmiş olduğu sanılmaktadır. Ermenistan’ın İran hâkimiyeti altında olduğu süre zarfında İran yöneticilerinin mülkü sayılan Her ve Zarevand bölgeleri genelde Rotkants adıyla birlikte belirtilmektedir.

Her, 870’te Vaspurakan Krallığı, 885’ten sonra ise Ermenistan kralı I. Aşot Bagratuni’nin mülküne geçmiştir. Her, daha sonraları yabancı işgal güçlerinin eline geçmiş, fakat hâla Ermenilerle meskûn olarak kalmıştır.

1403’te Her’den (Khoy) geçen İspanyol gezgin Klavikho’nun belirttiğine göre, Yukarı Ermenistan’ın sınırı boyunca yerleşik olan Khoy sakinlerinin büyük bir kısmı Ermeniler olmuştur. Safevi İran bünyesindeyken Her bölgesinde Khoy Hanlığı (aynı isimle anılan merkeziyle) teşkil edilmiştir.

1827 yılında Rus orduları geçici olarak Khoy bölgesini ele geçirmişler, akabinde 1828-29’da, bölgenin asıl sakinleri olan Ermeniler Ararat (Ağrı) Ovası’na göç etmişlerdir.

Khoy’da ve bölgenin Ermenilerle meskûn altı köyünde yaşayan Ermenilerin büyük bir kısmı 1918 yılında gerçekleşen Osmanlı saldırısı esnasında katledilmişlerdir. Birinci Dünya Savaşı sonrasında Khoy’da kalmış olan yaklaşık 500 ev Ermeni, şehir surlarının dışında, Mahla banliyösünde yaşamaktaydı.

Küçük Ermeni Ansiklopedisi, 3. Cilt, Yerevan, 1999.