1923 yılına kadar
5. yüzyılda inşa edilen Daron bölgesinin başkenti Muş’taki Surp Arakelots Ermeni Manastırı 1960’lı yıllarına kadar ayakta durmuşken daha sonraları kötü muamele ve bakımı giderecek Ermeni kalmadığından süratle 2000 tarihinden sonra bir harabeye dönmüştür.
Muş kenti, Ermenilerin ataları olarak kabul edilen Urartu Devleti için önemi, krallığın batı yolunun önemli bir merkezi durumunda olmasından geliyordu. Başkent Tuşpa’dan (Van) batıya giden yol Malazgirt Ovasını geçtikten sonra Murat Irmağı vadisi boyunca Varto’nun güneyinden Muş Ovasına varıyor. Buradan batıya yöneliyor, Bingöl üstünden Elazığ-Malatya yolu ile de Orta Anadolu ve Kuzey Suriye’ye uzanıyordu.
Urartular’dan sonra kent, Med, Pers, Roma, Osmanlı imparatorluğu idarelerine girmişse de, burada çoğunlukta olan Ermeniler, tehcir ve soykırım sebebiyle yok olmuşlardır.
Yok olan manastırlardan birkaçı:
Arkavank, Surp Arisdagesi Vank, Kasbari Vank, Surp Kevork Vankları, Surp Hovannes Vank, Pertag köyündeki Surp Garabed Vank, Madravank, Surp Mesrop Vank.
Surp Arakelots Vankı
Muş’un 10 km güney-doğusunda Tors sıradağlarının Dirngadar veya Dzirngadar diye adlandırılan dağın yamaları üzerinde kesme taşlardan inşa edilmiştir.
Diğer aynı adı taşıyan manastırlardan ayırt edebilmek için Muş Havarileri veya Yergodasan -12 Havari- Vank olarak adlandırılmıştır.
Ilk ruhani lideri Yeghyazar olduğundan Surp Gkazarou veya Yeghyazru Vankı veya Klatsori Vank olarak da adlandırılan manastır parlak bir geçmiş yaşamıştır
Önceki ve şimdiki haliöndeki Surp Tadeh Ermeni Kilisesidir
Foto : http://www.raa.am/
Yakınında ise Tadehi Vank bulunmaktadır. Zamanın önemli öğretim merkezi de olan vankın etrafı kale ile çevrilmiştir, önünden Meghraked –balırmağı-akmaktadır.
Vank hakkında daha geniş bilgiyi ermenice bölümünde bulabilirsiniz.
Vankın kapısı
Surp Arakelots Vankın kapısının tarihi değeri çok eskidir. Bunu bilen Alman bilim adamları, Ermenilerin 1915 de tehcir zamanında Türk yetkililerin dikkatsizliğinden faydalanıp kapıyı sökmüşlerdir. Bitlis’e götürüp oradan da Berlin’e nakletmeyi tasarlıyorlardı. Fakat Rus ordusu üstünlüğüyle Bitlise girince, Kafkasya’dan gelen ermeni askerler kapıyı fark edip Kafkasya’ya sürgüne giden ermeni gruba teslim etmişler. Onlar da bir zaman Tiflis’de saklamışlar. Ermenistan Cumhuriyeti kurulunca ona teslim edilmiştir.
Sekiz yüz yıllık geçmişi olan kapının üzerinde çeşitli kakmalar vardır. Ermenice makalede daha geniş bilgi bulabilirsiniz
Paul Kazandjian’a ait fotograflar (hakkı mahvuzdur)
Muş Surp Arakelots Ermeni Manastırı
Khatchkar
Muş, Aziz Arakelots Manastırı yakınlarında, 12 ci yüzyılda Davit Anhaght (Yenilmez David) adnısına dililmiş taştan haç (Khatchkar) . 1966 daki ve 2000 yıllarındaki görünümleri.
Armenian on web
Arda S./Hocasaryan, 15.06.2009
http://team-aow.discuforum.info/t3321-Mus-Mouche-Arakelots-Ermeni-Manast-r.htm#p10477
Leave a Reply