Sait Çetinoğlu
Ermenilerin, 20. Yüzyılın ilk soykırımı olan Ermeni Soykırımı üzerine serilen kalın inkar örtüsünü yüz yılı aşan aralama ve kaldırmaya yönelik mücadelesinin bir çok aşamalardan geçtiğini biliyoruz. Bu çetin süreçte Ermeniler çeşitli sınavlardan geçti ve hala bir sınavın içinden geçiyorlar. Süreçte Ermenilerin sınavından çok insanlığın verdiği sınav da çok önemli ve değerlidir. Süreçte insanlık değerlerinin taşıyıcıları bu sürece omuz verirken, büyük çoğunluğun kimileri real politikin esareti, kimileri de duyarsızlığın etkisi altında umursamazlık içinde olması insanlığın bir ayıbı olarak durduğunun da altını çizmek zorundayız.
Ermeni halkı soykırımının kurbanları soydaşlarını hiç unutmadılar, akıllarından hiç çıkarmadılar. İmkan buldukları anda soydaşlarının başına geleni anlattıkları gibi, ruhlarının dinlenmesi için ilk fırsatta toplu olarak anmayı da ihmal etmediler.
Bu bakımdan Edirne’de 23 Şubat 1335/1919 günü düzenlenen toplantı önemlidir. Toplantı hem soykırım coğrafyasında düzenlenmesi, hem toplantı mekanı ve katılımcılar açısından önem taşımaktadır: Toplantının Rum Metropolid Kilisesi’nde düzenlenmesi bir dayanışma olarak da yorumlanabilir.
Toplantıya Ermeni din adamları yanında diğer Gayrimüslim din adamlarının bulunması insanlık, dayanışma ve sahip çıkma açısından önemlidir.
Hazır bulunanlar arasında Rumlar ve Museviler sayılırken, Müslüman din adamını geçtik, istihbaratı veren güvenlik elemanının dışında herhangi bir müslümanın bulunmamasın ilginçtir.
Edirne Valiliğinin Dahiliye Nezareti’ne yani iç işleri Bakanlığı’na gönderilen belge şöyledir.
Kimden: Edirne Valiliği
Kime: Dahiliye Nezaret-i Celilesi’ne
Hülasa: Edirne Rum Metropolid Kilisesinde icra kılınan ayin-i ruhaniye dair
Devletlü efendim hazretleri
Şubat’ın 23. Günü Edirne Harb-ı Umumi’de vefat edenlerin istirahat-ı ervahı (ruhlarının dinlenmesi) için bir ayin-i ruhani icra edilmiş ve bu ayinde Ermeni papasları ile Musevi hahambaşısı birkaç İngiliz ve Yunan efradıyla Ermeni ve Musevilerden mürekkeb bir çok eşhasın hazır bulunmuş olduğu maruzdur. Ol-babda emr ü ferman hazret-i men lehü’l-emrindir. 23 Cemaziyel-evveli 1337 ve 24 Şubat 1335
Edirne Vali Vekili Salih Salim
BOA, DH.EUM 2şubat 66-52
Anmanın bir kriminal hadiseymiş gibi yaklaşıldığı dikkat çekmekte. Toplantı Harb-i Umumi’de vefat edenlerin yani 1. Dünya Savaşı’nda ölenlerin anılması başlığıyla gerçekleşmiş. Bu toplantının belki de kamuya açık ilk anma toplantısı olduğunu. Soykırım coğrafyasında gerçekleştirildiğini, dolayısıyla bu yüzden ihtiyatlı bir isim verildiğini düşünmek mümkün.
Agos
Leave a Reply