Tigran Çandoyan
Siyaset uzmanı
Osmanlı İmparatorluğu çok uluslu ve çok dinli bir devletti. Osmanlı tebaası olan halklar, girişimcilik ve yaratıcı güçleri açısından hüküm süren Türkleri geride bırakırdı. İmparatorluğun gerek kuruluşunun ilk döneminde gerekse çöküşünde Osmanlı ekonomisinin en büyük payı, bu devletin Ermeni, Rum ve Yahudi vatandaşlarının elinde bulunurdu. Özellikle Ermeni ve Rum girişimcilerin etkisi büyüktü ve bunu ıspatlayan birçok belge arasında Osmanlı menkul kıymet ile banknotları da bulunmaktadır.
1880 ve 1890 yıllarında basılıp dolaşıma sunulmuş 1 Osmanlı altını değerinde olan bu banknot, yukarıda belirtilenleri en iyi şekilde ıspatlamaktadır.
Banknotun üzerinde Osmanlıca, Fransızca, Ermenice ve Rumca olmak üzere 4 dilde paranın değeri yazılmıştır. Osmanlı parasının, aslında somut bir adı yoktur. Fransızca Livre diye yazılırken, banknotun sol üst köşesinde Ermenice “Osmanlı Altını” («Օսմանյան ոսկի»), Rumca olarak ise “Osmanlı Lirası” diye belirtilmiştir. Banknotun basım yeri de “Konstantinopolis” diye kaydedilmiştir.
Banknotun alt sağ köşesindeki Rumca kısmında Konstantinopolis’in, Grekçe “Konstantinopoli” diye yazılmış olması da ilginçtir. Zira Konstantinopolis’in Yunanca ismi, bugün Türkler tarafından kesinlikle reddedilerek sadece Türkleştirilmiş şekli olan İstanbul adı kabul ediliyor.
Gayet açıktır ki, devlet parasında bu dillerle yazıların bulunması, bir tesadüf yada “demokrasi” yaklaşımı değildi. Osmanlı İmparatorluğu’nun topraklarında kendi dilleri olan başka azınlıklar da yaşıyordu (Yahudiler gibi kendi yazıları olanlar bile vardı). Ancak, tam da bu 4 dilin seçilmiş olmasının nedenleri şunlardı:
Osmanlıca; Osmanlıca, konuşma dili olarak pek de yayılmış olmamasına ve sadece saray dili olarak kabul edilmesine rağmen bir devlet dili olup tüm resmi yazışmalar, bu dilde yapılırdı.
Fransızca; Fransızca, dönemin uluslararası dili ve Língua Franka rolünü oynardı. Ve bu banknotta Fransızca yazısının olmasının sebebi de budur.
Ermenice; Ermeni bankaları, ticaret evleri, sigorta şirketleri ve ekonomik önem taşıyan başka kurumlar, Osmanlı İmparatorluğu genelinde yayılmıştı. Ve para dolaşımı, Ermeni halkını atlatamazdı. İşte banknotta Ermenice yazısının varlığının nedeni de, bundan kaynaklanıyor. Aynısı Rumlar için de geçerlidir.
Bu banknotun basılıp dolaşıma sunulmasının üzerinden 1 asır geçmiştir. Acaba günümüz Türkiyesi’nde hatırı sayılır sayıda ve kuvvetli olan ne Ermeni cemaati ne de Rum cemaati bulunmazken bu banknotu eline alan ve tarihi olaylardan habersiz olan sıradan bir Türk’ün kafasında ne gibi soru işaretleri doğar?
Türkçeye çeviren: Meline Anumyan
Akunq.net
Leave a Reply