Khotorcur, Khotocur, Khotaycu:. Batı Ermenistan’ın Erzrum (Erzurum) Vilayeti’nde, Kiksim Kazası’nda, Kackar Dağı eteklerinde, Corokh (Çoruh) Nehri’nin sol kolu olan Khotorcur (Medz Get, Büyük Nehir) havzasındaki özerk (XVI.-XX. yüzyıllar) Ermeni toplumu. İlk kayıtlar 1586 yılından kalmadır. Erken ortaçağda Khotorcur bölgesi (Tayk’ın Asyats Por bölgesi) Mamikonyan sülalesine ait olmuştur. Khotorcur toplumu Çiçapatığ, Kırman, Kisak, Micin Tağ (orta mahalle), Khandadzor, Sunents, Kağmıkhut, Vahna, Geğut ve Yukarı Mukhurkut, Aşağı Mukhurkut, Gorker, Aregi, Karmirk (Çoruh’un sağ kıyısında) olmak üzere iki köy grubundan meydana gelmişti.
Özerkliği, her bir köyün köy reisi ve genel kurulu yönetmişlerdir. Khotorcur, Osmanlı yönetimine yıllık bir defaya mahsus vergi ödeyerek iç işlerine müdahaleye üzün vermemiştir. Khotorcur Ermenileri XVII. yüzyılda Katolik mezhebine geçmişlerdir. Toplumlarına yönelik devamlı saldırılarda bulunan Türk çetelerine karşı sürekli mücadele içinde bulunmuşlardır. Tarım, zanaatlar ve hayvancılıkla uğraşmışlardır. Ekilecel toprakların kıtlığından dolayı çok sayıda Khotorcurlu Erzrum (Erzurum), Trapizon (Trabzon), Kafkasya, Kırım ve farklı yerlere gurbete gitmiş, genelde fırıncılıkla uğraşmışlardır. Khotorcur’un tüm köylerinde, yabancı dil derslerinin (Fransızca, Türkçe, Rusça) verildiği okullar bulunmuştur. 1914 yılında Kırman Köyü’nde kısa bir süre için “Ağavni Tayots” (Tayk’ın güvercini) gazetesi yayınlanmıştır. Khotorcur bölgesinde Astvadzamayr (Meryemana, Yukarı Mokhurkut Köyü’nde) ve Dsıraracur (Çorokh/Çoruh’un sağ kıyısında) kaleleri bulunmaktaydı.
11 haziran 1915’te Khotorcur’un yaklaşık 4 bin Ermenisi tehcire yollanıp yollarda katliama uğratılmıştır. Şubat 1916’da Rus orduları Khotorcur’u ele geçirdiklerinde çok sayıda Khotorcurlu evlerine geri dönmüştür. 1917 yılı sonunda Rus orduları geri çekildiğinde Osmanlı güçleri saldırıya geçmiş ve Khotorcur savunması başlamıştır.
Küçük Ermeni Ansiklopedisi, 2. Cilt, Yerevan, 1995.
Leave a Reply