Sıparket

Sıparket, Sıparkert, Sıpaykert, Sıparket, İspayit: Bitlis Vilayeti’nde, Van Gölü’nün güneyinde bulunan sancak. Sancak, Yukarı, Aşağı ve Nızar Kazalarına bölünmüştü.

Sıparket’in, Büyük Hayk’ın Mok Eyaleti’nin İşkhots bölgesine denk düştüğü varsayılmaktadır. Bu bölgeyle ilgili ilk kayıtlar (Sıparkert şekliyle) XIV. yüzyıldan kalmadır. 1555 Amasya Antlaşması’yla bölge Osmanlı Devleti’ne geçmiş ve XIX. yüzyıl ortalarına kadar Van Vilayeti’nin sancaklarından biri olarak kalmıştır.

XIX. yüzyılın 80’li yıllarında köy topluluğu olarak Bitlis Vilayeti’nin Khizan Kazası’na bağlanmıştır. Ruhani bölge olarak Ağtamar Katolikosluğu’na bağlı olmuştur.

Sıparket, Batı Ermenistan’ın Ermenilerin yoğun olarak yaşadığı bölgelerden biri olmuş, XIII.-XIV. yüzyılları arasında Sıparket’e Kürtlerin de yerleşmiş olmasıyla birlikte Ermeniler her zaman için bölge ahalisinin büyük bir kısmını teşkil etmişlerdir.

1877–78 yıllarında Şeyh Calaleddin ve 1895’te Hamidiye Alayları’nın Sıparket’te düzenlemiş olduğu katliamlar sonucunda çok sayıda Ermeni öldürülmüş, bazıları ise baskılar sonucunda değişik yerlere göç etmiştir.

XX. yüzyıl başlarında Sıparket’te 4000–4500 Ermeni yaşamaktaydı. Ermeniler burada hayvancılık, şalcılık, kısmen de bağcılıkla uğraşmaktaydı. Bast, Kotents, Yukarı Hüruk, Çajvan ve Tıvağus Sıparket’in en büyük köylerindendi.

Bölgenin en tanınmış manastırları Bazenits (Bazmenits), Surb (Aziz) Astvadsadsin, Geğisi, Surb Kirakos, Şirinits Surb Gevorg (Surb Sıkavarak), Surva, Surb Astvadsadsin (Nızar) manastırlarıydı.

Sıparket Ermenilerinin büyük bir kısmı soykırımdan kurtulabilmiş ve Doğu Ermenistan’a sığınmışlardır.

Küçük Ermeni Ansiklopedisi, 4. Cilt, Yerevan, 2003.