Yeni Belge. İspanya Kralı, Daniel Varujan’ı kurtarma çabalarına 1916 yılında da devam etmekteydi

Geçtiğimiz günlerde Batı Ermenileri Sorunları Araştırma Merkezi’nin yayınladığı bazı belgelere göre, İspanya Kralı 13. Alfonso, 24 Nisan 1915 tarihinde tutuklanan kimi Ermeni aydınlarını kurtarmaya çalışmıştı. Bu belgelerin, tüm okurlarımız arasında büyük ilgi gördüğü için ‘Akunq.net’ web sayfası yöneticileri, aşağıda 1916 Mayısı’nda İspanya’nın Osmanlı’daki temsilcisinin, aynı dönemde Osmanlı İmparatorluğu Hariciye Nazırı (Dışişleri Bakanı) olan Halil Menteşe’ye gönderdiği resmi mektubu da yayınlamaktadır. Mektupta yer alan cümlelerde görüldüğü gibi, 1916’da Daniel Varujan ve başka Ermeni entelektüellerin, Osmanlı yöneticilerinin talimatıyla öldürülmüş olduklarını henüz bilmeyen İspanya Kralı, onları kurtarma ümidini beslemekteydi. Bu belgeyi Osmanlı arşivinde İstanbullu Ermeni araştırmacı Kevork Agopyan bulup Batı Ermenileri Sorunları Araştırma Merkezi’ne verdi.

“10 Mayıs, 1916,

Türkiye’de İspanya Temsilciliği

Sayın Bakan,

1 ve 8 Mayıs’ta Sizinle görüşmekle müşerref oldum. Bu görüşmelerde ele aldığımız birkaç Ermeni konusuyla ilgili olarak şunları belirtmek isterim: Kral Hazretleri, bu Ermenileri serbest bırakmayı rica etmişti. İzninizle ilave etmek isterim ki, Daniel Varujan ismiyle zikredilen zat, Daniel Çubukkâryan adını taşımaktaymış, Varujan ismi ise onun takma adıymış.

Elde ettiğim bilgilere göre, bu şahıs 11/24 Nisan 1915 tarihinde tutuklanmış olup, diğer tutuklularla beraber Çankırı’ya gönderilmiş ve burada en az 7/20 Ağustos 1915 tarihine kadar kalmış, buradan da muhtemelen Ayaş’a sevkedilmiştir.

Şimdiye kadar yaşananları Zat-ı Alinize bilgilendirmek isterim zira bu zatın, Osmanlı hükümeti tarafından emredilen aramalarını kolaylaştırmayı arzulamaktayım. Fırsattan yararlanarak ayrıca belirtmek isterim ki, bu şahısların meselesini çözmek için attığım adımları aktifleştirme talimatını da aldım.

Bu aramaların sonucunu bana bilgilendireceğiniz için şimdiden minnettarlığımı ifade ederim çünkü İspanya Kralı Hazretleri’ne bir an önce yanıt vermem gerekir.

Sayın Bakan, en derin saygılarımı kabul buyurmalarını istirham ederim.”

Fransızcadan Türkçeye çeviren: Meline Anumyan

Akunq.net