55. XVI. yüzyılda Ermeni kurtuluş hareketi

1547 Ecmiadsin (Ermeni Kilisesi’nin merkezi-çev. notu) konseyi: Stepanos Salmastetsi

Ermeni kurtuluş hareketi liderleri, sadece kendi güçleriyle Osmanlı-İran egemenliğinden kurtulamayacaklarını düşünmekteydi. Ermeni halkını sadece güçlü bir Hıristiyan devletin kurtarabileceği fikri kökleşmiş olmakla birlikte, bunun hangi güç olacağı ve Ermenistan’ın hangi yoldan kurtulacağı netleşmemişti. Ermeni kilisesinin en nadide temsilcileri kurtuluş hareketinin idaresini ellerine alıp, Ermenistan’ın kurtuluşu konusunda toplantılar düzenlerler.

İlk konsey, 1547 yılında katolikos Stepanos Salmastetsi tarafından Ecmiadsin’de düzenlenir. Konseye, Doğu Ermenistan’ın dini ve dünyevi üst düzey kişileri katılır. Konsey, Ermenistan’ın kurtuluşunu Papan’ın organize edebileceği düşüncesiyle, kendisine başvurmaya karar verir. Venedik Cumhuriyeti ile Papa’ya takdim edilecek başvuru mektubunu, katolikosun başkanlığında Avrupa’ya götürecek olan bir heyet oluşturulur. Heyet, 1548 yılında Venedik, 1549 yılında ise Papa ile görüşmelerde bulunur. Bu görüşmeler, Roma’da büyük ilgi uyandırır. Papa’nın sarayında, öncelikle Ermeni mezhebinden feragat edip, Katolikliği kabul etmeleri gerektiği ve ancak bundan sonra Ermenistan’ın kurtuluşu için yardım etmekten söz edilebileceği Ermenilere açıklanır. Ermenistan katolikosu Almanya imparatoru, Prusya ve Polonya kralları ile de görüşmelerde bulunur, fakat elle tutulur bir neticeye ulaşamaz. Katolikos, Ermenistan’a dönemeden, Polonya’da vefat eder.

Ermeni kurtuluş hareketinin bu ilk adımı sonuçsuz nihayet bulmakla birlikte, daha sonraki Ermeni-Batı Avrupa görüşmeleri için yol açıcı olur.

1562 Sebastia (Sivas-çev. notu) gizli toplantısı

Katolikos Mikayel Sebastatsi, birkaç yıl sonra Sebastia şehrinde, Ermenistan’ın kurtuluşu konulu bir diğer gizli toplantı düzenler. Katılımcılar, Papa’ya ve Venedik Cumhuriyetine yeni bir başvuru göndermenin gerekli olduğu kanısındaydı. Ermenistan’ın kurtuluşu konusunu ele almaları için kendilerini ikna etmek gerekmekteydi.

Bu başvuru, bilinçli ve dünya gürmüş bir kişi olan Abgar Yevdokatsi tarafından Avrupa’ya götürülür. Abgar, 1563 yılında Venedik Cumhuriyeti, 1564 yılında ise Papa ile görüşür. Ermenilerin beklentilerinin aksine, Papa bu sefer de Ermenistan’ın kurtuluşu için fiili bir adım atmaz ve sadece mezhepsel tavizler talep eder. Katolik Batı, ciddi bir siyasi diyaloga hazır olmayıp, öncelikle mezhepsel konularla, Ermeni Kilisesi’ni Roma’ya tabi kılmakla ilgilenmekteydi. Ermeni tarafı ise, ümidini tamamen Avrupa’nın yardımına bağlayıp, Ermenistan’ın kurtuluşu konusunda kendi gücünü azımsamaktaydı.

http://www.findarmenia.com/arm/history/21/351

Türkçeye çeviren: Diran Lokmagözyan