Ermenistan’ın Bagratuni Krallığı, II. Sımbat’ın kardeşi I. Gagik’in krallığı döneminde (990-1020) büyük yükseliş gösterir. Ermenistan kralı, “Şahinşah” veya “Ermenistan ve Gürcistan kralı” unvanını taşımaktaydı. Bu ise, Ermenistan’ın farklı uç bölgelerinde ve Kafkasya’nın güneyinde kalan ülkelerde oluşmuş olan küçük krallıkların, tereddütsüz bir şekilde Ani’deki Bagratunilere tabi olduğu anlamına gelmekteydi. Şahinşah’ın izni olmadan, tahta geçemez ve komşu devletlerle ilişki kuramazlardı. Ermeni katolikosunun (Ermeni Kilisesi’nin dini önderi) seçimi, Ermeni Arşakuniler döneminde olduğu gibi, Bagratuni krallarının onayıyla gerçekleşmekteydi.
Örneğin, Taşir-Dzoraget (Lori bölgesi) kralı Davit Anhoğ (topraksız) 1001 yılında I. Gagik’e karşı ayaklanıp, Ani Bagratunilerinin üstünlüğünü tanımayı reddettiğinde Gagik, Davit’in krallığına saldırarak, tüm bölgesine sahiplenir. Davit, ülkeden kaçar ve topraklarını kaybederek, “topraksız” sanını elde eder. Mecburen, I. Gagik’in affını rica eder ve Ani kralının üstünlüğünü kabul ederek, topraklarının büyük bir kısmını geri alır.
I. Gagik, orduyu daha da büyütür ve güçlendirir. Ermeni ordusu, kraliyet topraklarını giderek genişletme yolunda, I. Gagik’in elinde büyük bir güçtü. I. Gagik, Vayots Dzor yönetimini ortadan kaldırarak, kendi topraklarına katar. Ardından Artsakh’ın (Karabağ) büyük bir kısmını, Khaçen bölgesiyle birlikte birleştirir. Kogovit ve Dsağkotn bölgeleri de Vaspurakan (Van) krallığından kopartılarak, Ani Bagratunilerinin topraklarına bağlanır.
998 yılında, Arap emiri Mamlan, Ermenistan ve Gürcistan’a saldırır. Ermeni-Gürcü ortak ordusu onların karşısına çıkar ve bu meydan muharebesinde Arap ordularını ağır hezimete uğratır. Bu sayede, Arap emirliklerinin daha sonraki saldırılarına son verilir.
I. Gagik’in krallığı döneminde Ermeni devleti önemli ölçüde güçlenir. İmar çalışmaları, o yıllarda daha büyük oranda sürdürülür ve ülke gelişim sürecine girer. Ani serpilir. Yepyeni, birbirinden güzel yapılar inşa edilir. I. Gagik’in eşi kraliçe Katramide’nin himayesinde, 1001 yılında Ani’nin harikulade Katoğike (katedral) kilisesinin yapımı tamamlanır. Bu kilise, ünlü mimar Tırdat’in planıyla inşa edilmiştir. Ünlü Zvartnots kilisesi yıkılmıştı. Kral, bu kilisenin benzerini Ani’de inşa ettirir. Bu dönemde Ani’nin, çok sayıda güzel dünyevi ve dini yapılarla imar edilmesi sürdürülür.
I. Gagik döneminde, Pahlavunilerin (Pehlevi) krallık sülalesi güçlenir. Bu sülalenin temsilcileri, bırakıtsal olarak ordu komutanlığı görevini sürdürmekteydi. Özellikle Vahram Pahlavuni ünlü olmuştur. Pahlavuniler de geniş çapta imar faaliyetleri sürdürür. Bıcni’nin ünlü kalesi ve kilisesi, Amberd, Marmaşen vs. onlar tarafından inşa edilmiştir. Vaspurakan, Sünik Artsakh ve Ermenistan’ın diğer bölgelerinde de imar faaliyetleri sürdürülmüştür.
I. Gagik’in ölümünden sonra Ani Krallığı siyasi açıdan zayıflar ve parçalanır, fakat ülke ekonomisinin barışçıl gelişimi devam eder.
http://www.findarmenia.com/arm/history/20/198/199
Çeviren: Diran Lokmagözyan
Leave a Reply