Gülbenkyan biyografisi
Kevork Pamukciyan, aynı zamanda titiz bir yaşamöyküsü (biyografi) yazarıydı. Özellikle Anadolu ve Osmanlı kökenli Ermeni tarihçi, bilim adamı, sanatçı, mimar ve işadamları ile önemli Ermeni ailelerin yaşamöyküleri konusunda, nerdeyse tartışılmaz bir yetkeydi.
Ermeni Kaynaklarından Tarihe Katkılar’ın üçüncü kitabı Zamanlar, Mekânlar, İnsanlar’da okuduğumuz yaşamöykülerinin ilk ağızda göze çarpan özelliklerinden biri, Pamukciyan’ın, ele aldığı kişilerin soyları ve atalarıyla ilgili az bulunur bilgiler sunması, yazdığı yaşamöykülerinin bir tür aile ya da soy öyküsü niteliği kazanması.
Bu tür kısa yaşamöykülerinden biri de, 1994’te Tarih ve Toplum dergisinde yayımlanmış olan “Petrol Kralı Kalust Bey Gülbenkyan”. İşte, dünyanın gelmiş geçmiş en büyük zenginlerinden Gülbenkyan’ın, İstanbul’un Acıbadem semtinden Portekiz’in Lizbon kentine uzanan öyküsü:
“Gülbenkyanların veya daha doğrusu Gülbegyanların soyu, Vaspurakan’da (bugünkü Van yöresi) hüküm sürmüş olan Ardzıruni Krallığı’nın (908-1021) önceki prenslik döneminin ünlü kumandanlarından, 656’da Şam’da ölen Teotoros Rıştuni’nin oğlu, kendisi de kumandan olan VartBadrik’e uzanmaktadır. Esasen ‘GülBeg’ adı da ‘VartBadrik’in Türkçe karşılığıdır. Son Ardzıruni Kralı Senekerim (?-1025), 1021’de Bizanslılarla anlaşarak yurdunu onlara terk edip karşılığında Sivas ve civarına hâkim olduktan sonra, Vart-Badrik’in ahfadı da buraya göç etmişlerdir. Buradan da Talas’a geçmişlerdir. Oradan da bazıları, Üsküdar’ın Selâmiye veya Selâmsız Mahallesi’ne yerleşmişlerdir. Üsküdar’da zikredilen en eski Gülbenkyanlar, Kevork’un oğlu Haçadur ile Harutyun’un oğlu Ağasi’dir. Birincisi 1750’de, ikincisi 1787’de, mezkûr mahallede bulunan ve Patrik Hagop Nalyan (1706-1764) tarafından tesis edilen su vakfının mütevellisi olmuşlardır.
“Kalust Gülbenkyan, işte burada, Acıbadem Caddesi’nin eski 397 no’lu hanesinde dünyaya gelmiştir. Harabe halinde olan ahşap evleri bugüne kadar varlığını sürdürmektedir. Dünyanın en zenginlerinden olan şahsın doğduğu evin hazin manzarası, maalesef yürekler acısıdır. (…)
“Yaklaşık 1950’de Üsküdar’daki Surp Haç Kilisesi’nin vaftiz kütüğünde tarafımızdan tesadüf edilen kayda göre, Kalust Gülbenkyan 29 Mart 1869’da doğup 14 Nisan 1869’da, Bandırmalı papaz Krikor Aramyan’ın eli ve amcası Serovpe Gülbenkyan’ın sağdıçlığı ile vaftiz olmuştur. Daha önce, Talas’ta doğduğu zannedilmekteydi. (…)
“İlk eğitimi hakkında bilgi yoktur. Ancak, yaklaşık 1873’te Kadıköy’e nakledildiklerinden buradaki Aramyan-Unciyan Mektebi’nde tahsilde bulunmuş olması muhtemeldir. Müteakiben, önce Fransa’da eğitimine devam etmiş, sonra da İngiltere’de Oxford Üniversitesi’nden mühendis olarak diplomasını almıştır. 1891-1892 yıllarında Kafkasya’da seyahatte bulunmuştur. Genç yaşta muharrirliğe de başlamıştır. 1891’de Revue des deux Mondes dergisinde, Bakû petrol kuyuları hakkında bir çalışması neşredilmiştir. (…)
“İstanbul’a döndükten sonra, Sirkeci’de bulunan eski Gülbenkyan Hanı’ndaki babasının yazıhanesinde çalışmaya başlamıştır. Rahmetli pederim Mikayel Pamukciyan’ın anlattığına göre, yazıhanelerinin karşısında, Bakû petrollerini işleten Aleksandr Mantaşyants’ın veya Mantaşof’un İstanbul temsilcisi Diran Gümüşgerdan’ın yazıhanesi bulunmakta idi. Gülbenkyan, çok defa yazıhanelerinden ayrılıp buraya gelir ve petrol sanayii hakkında bilgilerini genişletirmiş. Binaenaleyh, Gülbenkyan’ın bu mesleğe yönelmesinde işbu komşuluğun büyük etkisi olduğu çok muhtemeldir.
“1895’te İngiliz-Hollanda Petrol Şirketi’nin müdürü Henri Deterding’le teşriki mesaide bulunmuştur. Gülbenkyan’ın çabaları ile, 1900’de Irak’ta geniş bir petrol tabakası meydana çıkmıştır. Osmanlı Devleti’nin, İngiliz teknik heyetine de üye olmuştur. 1902’de İngiliz uyruğuna geçmiştir. 1911-1912 yıllarında, onun önderliğinde Türk Petrol şirketi kurulmuştur ki, gayesi Irak’taki zengin petrol yataklarını işletmek olmuştur. Önce buradan ufak bir toprak parçası satın almıştır. Sonra da onun tavassutu ile İngilizler Osmanlı Devleti’ne ait hisseleri satın almışlardır. Böylece Irak petrollerinin dörtte üçünü ele geçirmişlerdir. Kendisi de komisyon olarak safi kârdan yüzde beş hisse almıştır. (…)
“Büyük hayırsever, 1940 yılına kadar Paris’te Iena Caddesi’nde bulunan muhteşem bir otelde yaşamıştır. Alman işgali esnasında, Pétain-Laval Hükümeti ile Vichy’ye yerleşmiştir. 1942 yılı Nisan ayında ise refikası ile birlikte Lizbon’a naklolunmuştur. Burada da, dünyanın en modern otellerinden biri olan Aviz’de, kalan ömrünü geçirerek, 20 Temmuz 1955’te vefat etmiştir.
“Kalust Gülbenkyan, gençliğinden itibaren kıymetli antika sanat eserlerini elde etmek için büyük çaba sarf etmiştir. Koleksiyonlarında, İran halıları, tablolar, elyazma eserler, çiniler vs bulunmaktadır. Tablolar arasında, Rubens, Van Dick, Rembrandt, François Bucher gibi ünlü ressamların eserleri mevcuttur. Gülbenkyan, yalnız bir koleksiyoncu olarak kalmamış, aynı zamanda asıllarını ve taklitlerini birbirinden ayırabilecek ehliyette bir antika mütehassısı olarak da tanınmıştır. (…)
“Servetinin 1 milyar dolar kadar olduğu tahmin edilmiştir…”
http://baglarbasisoyak.blogcu.com/uskudar-selamsiz-acibadem-ve-kalust-gulbenkyan/309227
Leave a Reply