MELİNE Manuşyan’ın hayat arkadaşı ve yoldaşı Misak Manuşyan, 1906 Adıyaman doğumlu köylü bir ailenin çocuğu.
Babası Birinci Dünya Savaşı sırasında Adıyaman’daki çatışmalarda ölmüş, annesi de aynı yıllarda kıtlığın kurbanı olarak yaşamını yitirmiş. Misak öksüz ve yetim kalınca bir Kürt ailesi onu yanına alıp saklamış, böylece katliamlardan kurtulmuş. Sonra sağ kalan Ermeni çocuklarını arayan Ermeni Kilise temsilcileri aracılığıyla Suriye’de bir yetimhaneye yerleştirilmiş, burada büyümüş. Edebi Ermenice’yi buradaki öğretmeninden öğrenmiş ve 1925’de Fransa’ya giderek kurşuna dizilerek yaşamını yitireceği 1944 şubatına kadar burada yaşamıştır.
Şair Misak Manuşyan’ın biyografisini 1989 yılında yaşamını yitiren Meline Manuşyan kaleme almış. Meline Manuşyan; onun hayatı için , “Bitmemiş bir senfoni, bazen birkaç yanlış notayla, bazen bir orkestrayla birlikte; kah Mozart’ın yumuşaklığı, saflığı, kah Beethoven’in gücü, uğultusu…” tanımlamasını yaptıktan sonra ekliyor: “Bu senfoninin nasıl bitebileceğini kimse söyleyemez.” Yazarın yaşam için tanımı da ilginç: “Zira her hayat ayrı bir kavgadır. Bizimki, Manuş’la benim hayatımız, belli bir kavganın parçasıydı. Bu kavganın çehresi değişmiş olabilir, daha çok ve sık sık da değişecektir. Fakat kavga daima sürecektir: Hayatı hayat yapan da budur işte.”
Misak Manuşyan’ın günlüğünde onun yaşam felsefesini belirten dizeler yer alıyor: “… Hayatta, en iyisini bulmak için bütün pınarlardan içmeli insan.” (1935)
CİTROEN FABRİKASINDA İŞÇİ
Misak Manuşyan, çalışma yaşamına Citroen fabrikasında işçi olarak başlar. 1929 Büyük Bunalımında göçmen olması nedeniyle ilk işten atılanlar arasındadır. Manuşyan, fabrika çalışması sırasında emekçi kitleleri tanıdığını, onların psikolojisini, dertlerini, tasalarını, umutlarını anlamayı orada öğrendiğini yazar. Şairdir Manuşyan ve öğrendiklerinin şiirlerini yazmanın kendisine coşku sağladığını yazar bir arkadaşına… Manuşyan, işçi yaşamından sonra hem edebiyat yaşamını hem de politikayı birlikte sürdürür. Fransa’da göçmen Ermenilerin kurduğu örgütün üst düzey yöneticilerinden biridir. Örgütün kendini feshetmesinden sonra Fransız Komünist Partisi saflarında politik mücadelesini sürdürür. Çok güç koşullarda yaşamını sürdürürken pek çok işte çok az gelir elde ederek çalışır. Edebiyat çalışmaları sırasında Çank ve Mışaguyt adlı Ermenice dergileri çıkaran Manuşyan, edebiyat, tarih ve sanat üzerine yazılar yazıp, Baudelaire, Verlaine, Rimbaud’dan çeviriler yapar. Sorbon Üniversitesine dinleyici öğrenci olarak devam eder. Kendisini çok iyi yetiştirmiş bir devrimci komünisttir. Şiirlerinde de: “Rüzgarlar dizginsiz varsın kamçılasın beni / Zincire vurulmuş bir kaplan öfkesi / Döllüyor ruhumu zaptedilmez gücüyle,/ Patlayacak büyük fırtına için…”
“Manuşyan, sadece bir örgütleyici değil, gerektiğinde Nazi cellatlarının üstüne bombayı atabilen yiğit bir militandı” diyor aynı eylemlerde başka roller üstlenerek mücadelenin içinde yer alan Meline Manuşyan… Askeri Komiser Misak Manuşyan ve 22 yoldaşı faşizme karşı özgürlük mücadelesinde 21 Şubat 1944’de kurşuna dizilmiştir. Manuşyan, Nazilerin çıkardığı ve Fransa’nın her köşesine astığı Kızıl Afiş’te “Ermeni, elebaşı, 56 suikast, 150 öldürme, 600 yaralama” ibaresiyle yer aldı.
İNSAN BİR KERE ÖLÜR
Manuşyan’ın biyografi kitabını, Türkçeye Sosi Dolanoğlu çevirmiş. Aras Yayıncılık tarafından Ekim 2009’ da yayınlanan 200 sayfalık kitabın başında; Meline Manuşyan’ın kendisini tanıtan bir bölüm, Misak Manuşyan’ın biyografisi, Manuşyan’ı ve yaşadığı dönemi anlatan fotoğraflar, kısa partizan biyografileri, döneme ilişkin olaylar kronolojisi yer alıyor. Kitabın ekler bölümünde Manuşyan’ın iki şiiri, ayrıca biyografisinin her bölümünde şiirlerinden kısa alıntılar var.
Meline Manuşyan, kitaba yazdığı önsözü kocasının hatırasına sadık kalmak bakımından bir Ermeni devrim şarkısının (Ermenistan Cumhuriyeti ulusal marşı-‘Akunq’ veb sitesi yöneticileri) sözleriyle tamamlıyor. Biz de öyle yapalım:
“Ölüm her yerde aynı / İnsan bir kere ölür / Fakat ne mutlu can verene / Halkların kurtuluşu için.”
Tahir Şilkan
http://www.evrensel.net/news.php?id=25294
Leave a Reply