Khulp, Kulb, Koğb: Batı Ermenistan’ın Bitlis Vilayeti’nde, Genc Sancağı’na bağlı, Ermeni Torosları’nın güney eteklerinde, Koğbadzor (günümüzde Khulp veya Pasursu) Nehri havzasında bulunan bölge.
Bölge dağlık olup doğu sınırları boyunca Andok Dağı (2830m), batısında Kasan (2080m), kuzeyde ise Koğb (günümüzde Mir-İsmail) Dağları uzanmaktadır. Khulp bölgesi Büyük Hayk’ın Ağdznik Eyaleti’nin Sanasunk (Sasun) bölgesi dâhilinde bulunmaktadır.
Tigranakert (Silvan)-Artaşat ticaret yolu bu bölgeden geçmekteydi. Geç ortaçağ döneminde Khulp’un, “Nahia” ismi kullanılmaktaydı.
XIV. yüzyılda Osmanlı egemenliğine girdikten sonra Diarbekir (Diyarbakır) Vilayeti’ne dâhil edilmiş, 1864 yılına kadar yarı-özerk beylik konumunda olmuş, 1880’lerde Bitlis Vilayeti bünyesinde bulunmuştur. Sadece Ermenilerle meskûn olan Khulp bölgesine XV.-XVI. yüzyıllarda Kürt göçebe aşiretleri akın ederek Ermenilerden boşalan köylere yerleşmişlerdir.
XX. yüzyıl başlarında bölgede yaşayan 5 bin Ermeni genelde Koğbadzor’un kıyı köylerinde yaşamaktaydı. Indzakar (Surb/Aziz Gevorg manastır-ziyaretgâhıyla, yaklaşık 140 ev), Gazken (ortaçağda 2000 evden oluşan bir kasaba, XX. yüzyıl başında ise 100 Ermeni), Aharonk (1870’lerde kaza merkezi), Ehub (Eyub), Geğervank (Geğervan), Şuğek ve Pasur Ermenilerle meskûn büyük köylerdi. Yöre ahalisi bağcılık, ipekböcekçiliği, dokumacılık vs. ile geçimini sağlamaktaydı.
1895–96 yıllarında Khulp’un Ermeni köyleri talan edilmiş, 1915 soykırımı esnasında ise yıkılmıştır. Soykırımdan kurtulanlar Doğu Ermenistan’a sığınmışlardır.
Küçük Ermeni Ansiklopedisi, 2. Cilt, Yerevan, 1995
Leave a Reply