«Կեանքի շարունակուող շաւիղներ» յօդուածների ժողովածուն՝ Սփիւռքի կենդանի ձայն

ՆԱՅԻՐԱ ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄԵԱՆ

Հրապարակախօսութիւնը ընդհանրապէս, պահանջում է կարգապահութիւն ու պատասխանատուութիւն այն նիւթի նկատմամբ, որից խմորւում է ասացումը, քանի որ պարունակում է փաստական նիւթ եւ հեղինակի գնահատականը` հասարակական–քաղաքական, գաղափարական տեսանկիւնից՝ յատկանշելով առաջարկները ու առաջադրուած նպատակին հասնելու ուղիներն ու միջոցները: Այս համատեքստում, ուշագրաւ է բանասէր, մատենագէտ, թարգմանիչ, երաժշտաբան եւ հրապարակագիր Յովսէփ Նալպանտեանի «Կեանքի Շարունակուող Շաւիղներ․ Հատոր Երկրորդ» ժողովածուն (Երեւան, 2023, «Էդիթ Պրինտ» հրատ., 570 էջ), որը ամփոփում է հեղինակի՝ 2003-2022 թուականներին գրած տարաբնոյթ յօդուածները, որոնք տպագրուել են Հայաստանում եւ հայկական Սփիւռքում: Գրքի խմբագիրը գրականագէտ Վանօ Եղիազարեանն է: Ժողովածուի 8-10րդ էջերն ընդգրկում են նրա համապարփակ առաջաբանը: Այս ժողովածուի համանուն վերնագրով առաջին հատորը լոյս է տեսել 2015ին Լոս Անճելըսում (251 էջ):

Հրատարակութեան հիմնական նպատակն է՝ ընթերցողին ցոյց տալ, թէ ինչ ճանապարհ է անցել հեղինակը, ազգային-հասարակական ինչպիսի խնդիրներ են յուզել նրան,  ինչ  մտահոգութիւններ է ունեցել հայրենիքի եւ այնտեղ ապրող հայ մարդու վերաբերմամբ, ինչպիսի հայեացք է ունեցել հեղինակը դրսից՝ Հայաստանում գրքի տպագրութեան, մշակոյթի, դպրոցների լեզուի եւ այլ հիմնախնդիրների նկատմամբ:

Գիրքը ամփոփում է Յովսէփ Նալպանտեանի անտիպ եւ տպագիր հրապարակախօսական ժառանգութիւնը (էջ 14-475)՝ 64 յօդուած: Առանձին բաժին են կազմում հեղինակի գրախօսականները եւ տարաբնոյթ միջոցառումների ու շնորհանդէսների ժամանակ արտասանած խօսքերը (էջ 477-556)՝ 14 յօդուած: Նաեւ հատորի մէջ տեղ չգտած յօդուածներու վերնագրերը՝ 22 յօդուած։  Դրանք տպագրուած են ժամանակագրական կարգով. հեղինակը նշել է տեղը, թերթի անունը, տարեթիւը, համարը: Հեղինակի խոստովանութեամբ՝ «Վերջին քսան տարիներուն մէջ մեր ազգային կեանքին մէջ – թէ՛ ՀՀ եւ թէ՛ Սփիւռք, շա՜տ բաներ փոխուած են… շատ եւ շատ կորուստներ տուինք, հող կորսնցուցինք… բազմաթիւ ազգային կառոյցներ փակուեցան… արդեօք պիտի արթննանք… Գրած եմ եւ քննադատած անաչառօրէն» (էջ 11):

Յովսէփ Նալպանտեանի «Կեանքի Շարունակուող Շաւիղներ» ժողովածուի հրատարակումը երկարաժամկէտ աշխատանքի արդիւնք է: Նա Սփիւռքի գիտակցութեամբ օժտուած հրապարակագիր է, եւ ամենաուշագրաւն ա՛յն է, որ բնորոշելով հրապարակագրի կարեւոր դերը, գրում է՝ «Լաւ հրապարակագիրը այն անհատն է, որ միշտ ճշմարտութիւնը կը խուզարկէ, որ ընթերցողներուն տեղեակ կը պահէ ազգային, տեղական եւ համաշխարհային անցուդարձերուն: Ան կը պաշտպանէ արդարամիտ մամուլի շահերը: Ազգային հասարակական խնդիրներուն լուծման համար անաչառ է եւ հետապնդող: Կը մեկնաբանէ եղելութիւնները եւ կը ձգտի լաւին ու բարիին» (էջ 2):

Հեղինակը նշանաւորել եւ բարձրաձայնել է չափազանց ցաւօտ խնդիրներ՝ ազգային հարցեր, հայրենիք, Սփիւռքի փակուող դպրոցներ, ոչ հայեցի դաստիարակութիւն, ձուլման վտանգներ Սփիւռքում, հայերէն խօսք, հայ գիրք, եւայլն՝ առաջարկելով բազմաթիւ լուծումներ դրանց համար: Այս համատեքստում ուշագրաւ է նշել հետեւեալ խորագրերով յօդուածները՝ «Ինչպէ՞ս Պէտք Է Ստեղծուի Համահայկական Ազգային Համագումարը․ Գոնկրէս» (էջ 169-175), «Մեր Անընդունելի Հայկական Մականունները» (էջ 205-218) իւրայատուկ յօդուածը, «Ինչո՞ւ Մինչեւ 1964 Ամերիկայի Մէջ Չհիմնուեցաւ Հայկական Ամէնօրեայ Դպրոց» (էջ 219-228), «Հայկական Ամէնօրեայ Դպրոցներու Իրավիճակը Սփիւռքի Տարածքին» (էջ 229-237) եւ «Բաց Նամակ» (էջ 348-350)։

Հրապարակախօսական այս նիւթերը որոշ չափով ունեն նաեւ Սփիւռքի յայտնի ու դերեւս անյայտ հիմնախնդիրները վեր հանելու, բարձրաձայնելու նշանակութիւն, քանի որ դրանցում Նալպանտեանը քննարկում է արդիութեան մէջ ապրող Սփիւռքի գոյաբանութիւնը, բարձրաձայնում է հայապահպանութեան, ազգային-հասարակական խնդիրներին, հայոց լեզուին առնչուող հարցեր, առաջարկում ու առաջադրում է լուծումներ, ինչպիսիք են, օրինակ, միացեալ հայկական հիմնադրամի ստեղծումը կամ համակարգող կենտրոնների հիմնադրումը տարբեր երկրներում (տե՛ս «Նամակ Հրանոյշ Յակոբեանին» (էջ 100-102):

«Կեանքի Շարունակուող Շաւիղներ» ժողովածուում ընդգրկուած յօդուածները գրուած են մաքրամաքուր արեւմտահայերէն ուղղագրութեամբ, եւ ընթերցողը կարողանում է որսալ յիրաւի գրաւիչ առոգանութիւնն ու հնչողութիւնը: Դրանցում արեւմտահայերէն լեզուի պահպանութեան համար պայքարող հեղինակի ձայնը յստակ է:

Ժողովածուում  ընդգրկուած  բոլոր  նիւթերը  շարադրուած են տրամաբանական կուռ հանգոյցներով եւ ունեն հրապարակախօսական, երբեմն՝ մեկնաբանական համաձուլուածք:

Յովսէփ Նալպանտեանի խօսքը դիպուկ է: Նրան բնորոշ են կենսիմացութիւնը, քաղաքացի լինելու գիտակցութիւնը, նիւթի հանրամատչելի, ոճական բազմազանութիւնը: Նա հասարակական–քաղաքական գործչի յատկութիւնները զուգորդում է հռետորութեանը: Նա յստակ դիրքորոշում ունի հայի ու հայկականութեան, հայեցի դաստիարակութեան, հայ լեզուն անաղարտ պահելու, եւ այլ չափանիշներում, որոնք նրա՝ որպէս հրապարակագիր-քննադատի, եւ յօդուածների այս ժողովածուի գլխաւոր արժանիքներից մէկն է:

Ընթերցողների լայն շրջանակի համար նախատեսուած «Կեանքի Շարունակուող Շաւիղներ» ժողովածուն կարող է օգտակար լինել հայոց լեզուի եւ գրականութեան մասնագէտների, ներհանրապետական միջին եւ աւագ դպրոցների ուսուցիչների եւ աշակերտների, մարդասիրական ուսումնարանների դասախօսների եւ ուսանողների, լրագրողների, եւ այլոց համար։ Այն կարող է նաեւ կարեւոր նշանակութիւն ունենալ սփիւռքահայ գրականութեամբ զբաղուողների համար՝ խթանելու հայկական Սփիւռքի պատմութեան հետազօտութիւնները։

https://asbarez.am/archives/489524