Ինչպե՞ս ավտոստոպով հասանք Անի, և ի՞նչ պատահեց մեզ հետ

Ջան Դևլեթոօղլու

Կարս հասանք տարբեր արկածների միջով՝ երբեմն բեռնատարների թափքերում ոչխարների մեջ, երբեմն խոշոր ընկերությունների միկրոավտոբուսներով, ավտոստոպով, իսկ երբեմն՝ քայլելով։ Ինչ-ինչ պատճառներով անտեսեցինք Արայի նախազգուշացումը՝ «Կմտնեք շրջանային հրամանատարի մոտ»։ Տեղավորվեցինք ամենավատ հյուրանոցում։ Բայց Կարսում արդեն մեզ գրանցել էին, նախքան մեր ժամանումը։

Փանգալթըի Միխիթարյան դպրոց, 1962-63 թթ․։ Սկսում ենք մեր առաջին ուղևորությունը դեպի Արևելյան Անատոլիա (Արևմտյան Հայաստան-Ակունքի խմբ․), մի ուղևորություն, որի մասին վաղուց էի երազել։ Ավելին, գայթակղել էի երկու ընկերներիս։ Մեր նպատակը մինչև Կարս և Անի հասնելն էր։

Մորս ու հորս ասացի. «Գնում ենք Քընալը կղզի, երկու շաբաթ մնալու ենք ընկերներիս հետ և վայելելու ենք ծովը»։ Գրականությանս ուսուցչուհի Նեսրին Քուրթօղլուն և հոգեբանության ուսուցիչ Օննիկ Ֆիչիչյանը նրանց թվում են, ովքեր կարծում են, որ իմ խենթ արկածները բոլորովին էլ խենթ չեն։ Շատ քիչ փող ունենք։ Շաբաթավերջերին աշխատում եմ THA-ում (Թուրքական լրատվական գործակալություն)՝վաստակելով մարտական ​​ոգին բարձրացնող նպաստ։ Լուսանկարները որոշ գումար են բերում։ Ընկերներս դա էլ չունեն։ Ավտոստոպով ճանապարհորդելը երկրով մեկ անցնելու միակ միջոցն է։

Չեմ կատակում, 1400 կմ-ի մասին է խոսքը։

Ասում ենք, որ սննդի և կացարանի ծախսերը մեր գրպանից կհոգանք։

Միակ մարդը, ով ինձնից առաջ արել է այն ամենը, ինչի մասին մտածում եմ, Արա Գյուլերն է։

«Ի՞նչ ես կարծում, եղբայր։ Կարո՞ղ ենք ողջ-առողջ վերադառնալ»։

«Իհարկե, կարող ես, բայց դուք երեքդ էլ թարս եք ծնվել»։

«Իսկ դու ինչպե՞ս էիր նման հարցերը լուծում»։

«Ես թարս չէի։ «Ara» բառը ծագում է «որոնել» բառից։ Իմ ազգանունն արդեն իսկ վստահելի է։ Ավելին, գրպանումս կառավարության կողմից հատկացված մամուլի քարտ կար, որ բացում էր բոլոր դռները։

Նա պնդեց. «Հատկապես արևելքում, անպայման այցելեք զորամասեր, «բարև» տվեք հրամանատարին և ասեք, թե ուր եք գնում»։

Քարտիս վրա գրված էր Ջան Դևլեթոօղլու, բայց…

Իմ ավագ եղբայրները՝ TMTF-ից (Թուրքիայի ազգային ուսանողական ֆեդերացիա) և TMGT-ից (Թուրքիայի ազգային երիտասարդական կազմակերպություն), լուծեցին անվանման խնդիրը։

Նրանք TMTF քարտ տվեցին Ջան Դևլեթոօղլուի անունով։

Ալի Օզգենթուրքը հրատարակում էր «Մադեն-Իշ» թերթը և թողարկում էր ֆոտոլրագրողի անձնագիր։

THA-ի ղեկավար Քադրի Քայաբալն ասաց. «Չենք կարող ձեզ կեղծ անունով անձնագիր տալ, բայց մենք ձեր կողքին ենք։ Եթե ձեզ հետ ինչ-որ բան պատահի, տեղյակ պահեք մեզ»։

Ստամբուլի տեխնիկական համալսարանի ուսանողական մասնաճյուղի ղեկավար Մեհմեթ Ալի Յըլմազն ասաց. «Մի՛ վախեցեք, մենք ամենուր ենք»։

Կարծում եմ՝ այն ժամանակ իմ տարիքի շատ քիչ երիտասարդներ կային, ովքեր նման քաջություն և աջակցություն ունեին։

Անտեսեցինք Արա Գյուլերի նախազգուշացումը

Հասանք Կարս՝ տարբեր արկածների միջով, երբեմն՝ բեռնատարների թափքերում ոչխարների մեջ նստած, երբեմն՝ ընկերության մեծ ավտոբուսներով, ավտոստոպով, իսկ երբեմն՝ քայլելով։ Ինչ-ինչ պատճառներով անտեսեցինք Արայի նախազգուշացումը՝ «Կանգ առեք շրջանային հրամանատարի մոտ»։ Տեղավորվեցինք ամենավատ հյուրանոցում։ Բայց Կարսում դեռ նախքան մեր ժամանումն արդեն արձանագրել էին մեզ։

Մենք մտանք առաջին պատահած ռեստորան-սրճարանը։

Սովորական զրույցի հարցերին հաջորդեցին ավելի խորը հարցեր՝

Ինչո՞ւ էինք տեսախցիկներով։

Ինչո՞ւ էին մյուս ընկերներս տարօրինակ անուններով։

Ի՞նչ էինք անում այնտեղ։

Սա իմ երկրորդ ուղևորությունն էր Անատոլիա, բայց ոչ ոք երբեք նման հարցեր չէր տվել։

«ՎԱԽԸ» դանդաղորեն տեղավորվում էր մարմնումս։

«Կարո՞ղ ենք ուտելիք վերցնել»։

«Կոտլետ կա», – ասաց սրճարանի տերը։

Բազեի աչքերով, գլխարկով տղամարդը, որը մինչ այդ ոչ մի հարց չէր տվել, ներկայացավ մեծ լրջությամբ.

«Ես գյուղապետն եմ։ Ամեն ինչ իմ պատասխանատվության տակ է։ Նախ պետք է ինձ տրամադրեք ձեր ամբողջական ինֆորմացիան։ Դուք եկել եք սահման գնալու, այնպես չէ՞։

«Մեր նպատակն է ճանաչել մեր երկիրը»։

«Դա սահմանափակ հասանելի տարածք է, չեք կարող գնալ…»

«Դուք մտադիր չե՞ք եկեղեցիներ գնալ», – հարցրեց ինչ-որ մեկը։

«Այնտեղ շատ շնագայլեր կան, այնպես որ զգույշ եղեք»։

«Միևնույն է, ոչ ոք ձեզ չի տանի», – ասաց մեկ ուրիշը։

Կոտլետի մեջ ավելի շատ ճանճեր կային, քան՝ միս

Վերջապես փրկարար կոտլետը ժամանեց։ Ժամանելը ժամանեց, բայց մսի մեջ ավելի շատ ճանճեր կային, քան՝ միս։ Ընկերներս փորձում էին ճանճերին առանձնացնել, բայց ո՞ր մեկն ընտրեիր։ Մեծ սև ճանճերը հեշտ են։ Իսկ փոքրերի մասին ի՞նչ կասեք։ Դրանք արդեն խառնվել են մսի հետ. ճանճի միսն ավելի շատ է, քան՝ գառանը։

Սրճարանում հսկողության տակ ենք։

Կարծում եմ՝ մտածում են, թե ինչ ենք անելու։

Հասուն էի իմ տարիքի համար, բայց երբեք նման դավադրության չէի հանդիպել։

«Ոնց էլ լինի եփված միս է, ստամոքսի խանգարում չեմ ստանա»,-մտածեցի։

Առանց ցույց տալու, որ վիրավորված եմ, կոտլետը կերա ՝ ափսեում մեկ քառորդ հաց թողնելով։ Խմեցի երկու շիշ գազավորված ըմպելիք՝ դա չեզոքացնելու համար։ Երկու շիշ էլ հետս վերցրի։ Սրճարանի տերը «կոտլետի» հաշվին ավելացրեց ևս չորս շիշ։ Ճանճով կոտլետի հաշվին։

Ընկերս, որը ճանճերն առանձնացնում էր, երկու պատառ էր կերել, բայց հեռանալուն պես ստամոքսը դատարկեց հենց դռան առաջ։ Մյուսը փողոցում չոր հաց էր ուտում։

Սրճարանի մարդիկ մեզ էին նայում…

Կապվեցի զինվորի հետ

Զինվորական ջիպ էր անցնում, և կանգնեցրի այն։

-Կարո՞ղ եք մեզ տանել հրամանատարի մոտ։

Դա շատ տարածված հարց չէր, բայց նա ժեստ արեց իր ետևից։

Լեյտենանտը Անկարայի Քեչիյորենից էր։

Ամբողջ ճանապարհին մենք զրուցում էինք Էթլիքի և Քեչիյորենի խաղողի այգիների մասին, մի թեմա, որը հաճախ էի լսում մանկությանս տարիներին հորս պատմածներից։

Կարծում եմ՝ զինվորականին դուր էին եկել մեր արկածները, և նա հիանում էր մեր քաջությամբ։ Նա ամբողջ ճանապարհին կրկնում էր․

«Փաստորեն Ստամբուլից առանց փողի եք եկե… Ա՜յ քեզ բան»։

Տարածաշրջանային հետևակային բրիգադի հրամանատարը երիտասարդ, ուրախ զինվորական էր։

Նա էլ զարմացավ, երբ լսեց մեր ճամփորդական արկածների մասին։

«Մի՛ մտածիր հյուրանոցի մասին։ Մեր հյուրն ես։ Վաղը կտանեմ սահման, և կտեսնես եկեղեցիները։ Արփաչայը (Ախուրյանը-Ակունքի խմբ․) անհավանական գեղեցիկ է», – ասաց նա։

Այդ գիշեր իսկական կերուխում կազմակերպեցին մեզ համար։

Մյուս սպաները միացան զրույցին։ Նրանց պատմեցի ընթրիքին համտեսածս «ճանճի կոտլետների» մասին։ Բան չասացին։

Նրանց հոնքերը կիտած էին, իսկ հրամանատարի դեմքի արտահայտությունը փոխվել էր։ Հաջորդ առավոտյան հրամանատարն ասաց. «Ես էլ եմ գալիս»։ Երբ սրճարանի առջև կանգ առան երկու ռազմական ջիպեր, բոլորը ոտքի կանգնեցին։ «Հյուրեր ունեմ, մեզ համար կոտլետ պատրաստեք», – ասաց հրամանատարը։

Գյուղապետը շտապեց քաղաք։

Մսագնդիկները 15 րոպեից սեղանին էին։

Հրամանատարը սրճարանի տիրոջը նշան արեց, որ իր առջև դրված կոտլետը բերի։

«Կիսվիր սրանք իմ հյուրերի հետ։ Բեր ինձ այն կոտլետը, որոնք երեկ նրանց էիր մատուցել։ Վերցրու մի ափսե քեզ համար և կիսվիր ինձ հետ…»

Սրճարանի տիրոջ դեմքը մանուշակագույն դարձավ, ապա գունատվեց։

Ճանճերով լի կոտլետը ոչ մի տեղ չգտնվեց։

Հրամանատարը ոչինչ չկերավ։

Մեզ սպասեց։

Երբ հեռանում էինք, սրճարանի մարդկանց ասաց. «Ես մեր հյուրերին տանում եմ սահմանի մոտ գտնվող եկեղեցիներ։ Կպտտեցնեմ նրանց։ Հետո կտեսնվենք»։

Այդ օրը մենք հրաշալի շրջագայություն կատարեցինք Անիի ավերակներում՝ Ախուրյան գետի երկայնքով։

Անգամ դիտորդական աշտարակներից դիտեցինք դիմացի սահմանը։

Հրամանատարը գեղեցիկ կերպով փոխանցեց այն ռազմական առանձնահատկությունը, որը Արա Գյուլերը փորձում էր փոխանցել իր գործողություններով։

Ես դա տեսա և զգացի իմ բոլոր հետագա ուղևորությունների ժամանակ։

https://www.agos.com.tr/tr/yazi/35575/aniye-otostopla-nasil-gittik-basimiza-neler-geldi

Թարգմանեց Տիգրան Չանդոյանը

www.akunq.net