Ակունք գյուղի Վանք եկեղեցու տարածքը հնագիտական ուսումնասիրության կարիք ունի

Գեղարքունիքի մարզի Վարդենիս համայնքի Ակունք գյուղի Վանք կոչվող եկեղեցին, իր տարածքով, համարվում է մարզի՝ համեմատաբար քիչ ուսումնասիրված պատմամշակութային հուշարձաններից մեկը, թեեւ այն ընդգրկված է հուշարձանների պահպանության պետական ցանկում ու համարվում է մեր թվարկության 7-րդ դարի կառույց։ Եկեղեցու ստույգ ժամանակագրությունը հստակեցնելու ու պատմությունն ամբողջացնելու համար հարկ կլինի այստեղ իրականացնել հնագիտական պեղումներ։

Ինչպես տեղեկացնում է «Արմենպրես»-ի թղթակիցը, դրա համար,  անշուշտ, հիմք է ընդունվել եկեղեցու մուտքից դեպի արեւելք ընկած քառակող կոթողի մի բեկոր, որն իր կերտման ոճով նման է 7-րդ դարի եկեղեցաշինական  կառույցների ճարտարապետական տարրերին։ Ամեն դեպքում, քառակող, հղկված այս կոթողը եւ եկեղեցու մուտքի դիմաց գտնվող կլոր շարվածքի մեջ բացված փոսում ընկած պատվանդանը պարզորոշ հուշում են, որ այստեղ՝ Ակունք գյուղից շուրջ 6 կիլոմետր հեռավորությամբ ու ծովի մակերևույթից 2600 մետր բարձրությամբ, առնվազն 7-րդ դարում կամ վաղ միջնադարում  գործել է պատմաճարտարապետական հոգեւոր քանդակազարդ կառույց, որից մեր օրերում ընդամենը պահպանված է երկու բեկոր։ Եկեղեցու պատերը, որի տաշած քարերը շարված են գրեթե առանց շաղախի, հիշեցնում են ուշ միջնադարյան ճարտարապետությունը, իսկ եկեղեցու խորանի դիմաց գտնվող գեղաքանդակ  խաչքարը պատկանում է 13-դարի քանդակների ոճին։ 

Դժվար է ասել, թե ուր են անհետացել 7-րդ դարի կառույց համարվող շինության մյուս բեկորները, որոնք ժամանակին կազմել են մի շքեղ ամբողջություն, սակայն չի բացառվում ,որ դրանք թաղված լինեն հողի շերտի տակ՝ հենց եկեղեցու շրջակայքում, որտեղ նկատելի են նաեւ մի քանի հնագույն, բրոնզեդարյան  դամբարանային շարվածքներ, որոնք գտնվում են քանդված ու տակնուվրա արված վիճակում։ 

Եվ այդ դամբարանների գոյությունը միանգամայն հիմք է տալիս եզրակացնելու, որ այս սրբավայրը գործել սկսել է շատ ավելի վաղ ժամանակներից, նույնիսկ՝ 7-րդ դարից հազար ու ավելի տարիներ  առաջ։ 

Ակունք գյուղի բնակիչ, Ակունք համայնքի նախկին ղեկավար Արծրուն Ղարիբյանի ներկայացմամբ՝ այս սրբավայրը, ըստ ավանդության, հին  դարերում եղել է հեթանոսական մեհյան, որտեղ շրջակա յոթ բնակավայրերի բնակիչների համար բորբոք է մնացել կրակապաշտական ատրուշանը։

«Այսօրվա Ակունքի վարչական տարածքում  կան յոթ գյուղատեղիների ավերակներ, ու այդ գյուղերը, ըստ հնագիտական ուսումնասիրությունների, գործել են հազարամյակներ շարունակ։ Մեզ հասած ավանդազրույցների համաձայն՝ այս բարձունքի վրա գտնվող մեհյանը հսկել է ողջ տարածքի բնակավայրերը, այստեղ մշտաբորբոք ատրուշանի առաջ պաշտամունք են կատարել  մեր հեթանոս նախնիները։ Մեր ժամանակներում ու մեզանից առաջ էլ այս վայրը եղել է ձգող սրբավայր-ուխտատեղի, որը կանչում է նաև նոր սերունդներին»,-պատմեց Արծրուն Ղարիբյանը։ 

Ակունքի Վանք եկեղեցին, բացի ուխտավայր լինելուց, մի բացառիկ դիտակետ ու պահակետ է տարածքի բնակավայրերի, բերդ-ամրոցների համար։ Երկնամերձ ու գեղատեսիլ  այդ բարձունքից, ինչպես ափիդ մեջ, բոլորեքյան երեւում են Վարդենիսի, Արեւելյան Սեւանի, Սեւանի, Արեգունու, Գեղամա լեռնաշղթաները, մարզի արեւելյան հատվածի բնակավայրերը, ճանապարհները։ 

Վանք եկեղեցու մուտքից արևմուտք գտնվող պատի ներքեւի հատվածի երկու անկյունաքարերի վրա նկատվում է անվարժ ձեռագրով խազված գիր՝ նույն բովանդակությամբ։ Երկու դեպքում էլ, լուսանկարը խոշորացնելուց հետո, ստացվում է «Ամենափրկիչ» բառը։ 

Դժվար է ասել, թե երբ եւ ում կողմից է այն գրվել, սակայն կարել է ենթադրել, որ այս տարածքում ապրող մարդկանց հիշողության մեջ այս սրբավայրը տպավորվել է նաեւ «Ամենափրկիչ» անունով։ 

Վանք եկեղեցու մուտքի կողմից տեղադրվել է 2016 թվականի Արցախյան քառօրյա պատերազմում Թալիշում զոհված հայորդիների հուշախաչքարը և 44-օրյա պատերազմում զոհված հերոսներին նվիրված մետաղակուռ խաչը, որն ունի 12 մետր բարձրություն և կառուցվել է ակունքցի բարերար Արմեն Ավագյանի միջոցներով։  

Վանքի բարձունքը հյուսիսային կողմում աստիճանաբար ցածրանում է ու ավարտվում փոքրիկ ձորակի մոտ, որից այն կողմ արդեն, տարածվող բարձրավանդակի վրա, հեռվից նկատելի են պարիսպների ու բնակատեղիի հետքեր։ Չի բացառվում, որ ուսումնասիրության դեպքում այստեղ ի հայտ գան հնագիտական նոր արժեքներ։ 

https://armenpress.am/hy/article/1224226