Դիարբեքիրը Թուրքիայի ամենամեծ քրդաբնակ քաղաքն է։ 2023 թ․ մարդահամարի տվյալներով՝ Դիարբեքիրի ընդհանուր բնակչությունը կազմում է 1․2 միլիոն մարդ, և այդ բնակչության 85%-ը քուրդ է։ Քրդերից բացի, Դիարբեքիրում ապրում են նաև թուրք, արաբ, հայ և այլ ազգային փոքրամասնություններ։
Դիարբեքիրի քրդերի պատմությունը սկսվում է հին ժամանակներից։ Քաղաքը պատմության ընթացքում եղել է բազմաթիվ քրդական պետությունների (հրապարակման հավանաբար քուրդ հեղինակը ակնհայտորեն խեղաթյուրում է պատմական փաստերը, քանի որ նշված տարածաշրջանում որևէ քրդական պետություն երբևիցե գոյություն չի ունեցել-Ակունքի խմբ․) մայրաքաղաքը։ Դիարբեքիրի պատմամշակութային ժառանգության զգալի մասը կրել է քրդական մշակույթի ազդեցությունը (չափազանցությո՛ւն-Ակունքի խմբ․)։
Դիարբեքիրի քրդական ինքնությունը բացահայտվում է նաև քաղաքի առօրյա կյանքում։ Դիարբեքիրում խոսում են քրդերեն։ Քաղաքի տեղական խոհանոցը մեծ նմանություններ ունի քրդական խոհանոցի հետ։ Դիարբեքիրում անցկացվող մշակութային միջոցառումները հիմնականում կենտրոնանում են քրդական մշակույթի վրա։
Արդյունքում Դիարբեքիրը թե՛ ժողովրդագրական, թե՛ մշակութային առումով քրդական քաղաք է։
Դիարբեքիրի շրջանների քուրդ բնակչությունն, ըստ 2023 թ․ մարդահամարի, հետևյալն է.
| Շրջան | Բնակչություն | Քրդեր՝ թիվ | Քրդեր՝ % |
| Կենտրոն | 613.271 | 522.312 | 85,0 % |
| Բիսմիլ | 117.674 | 112.469 | 95,6 % |
| Չինար | 74.207 | 69.533 | 93,4% |
| Չյունգյուշ | 11.927 | 11.456 | 96,5% |
| Էղիլ | 23.369 | 22.165 | 95,1% |
| Էրգանի | 130.105 | 124.819 | 96,1% |
| Հանի | 33.100 | 31.868 | 96,1% |
| Հազրո | 16.935 | 16.129 | 95,2% |
| Խուլբ | 36.640 | 34.850 | 95,4% |
| Լիջե | 26.163 | 24.962 | 95,2% |
| Սիլվան | 86.672 | 83.376 | 95,8% |
Ինչպես երեւում է, Դիարբեքիրի բոլոր շրջաններում քուրդ բնակչությունը մեծամասնություն է։ Կենտրոնում քուրդ բնակչության համամասնությունը կազմում է 85,0%: Այս ցուցանիշին հաջորդում են Բիսմիլ, Չինար, Չյունգուշ, Էղիլ, Էրգանի, Հանի, Հազրո, Խուլփ և Սիլվան շրջանները։ Լիջե շրջանում քուրդ բնակչությունը 95,2% է։
Այս արդյունքները ցույց են տալիս, որ Դիարբեքիրը քրդական քաղաք է։
Դիարբեքիրի քրդական ինքնության կարեւորագույն ցուցանիշներից մեկն էլ այն է, որ քրդերենը լայնորեն կիրառվում է այստեղ։ 2023 թ․ մարդահամարի տվյալներով՝ Դիարբեքիրի բնակչության 77,5%-ը խոսում է քրդերեն։ Այս ցուցանիշը քրդախոս բնակչության ամենաբարձր ցուցանիշն է Թուրքիայի ցանկացած քաղաքում։
Դիարբեքիրի քրդական ինքնության մեկ այլ կարևոր ցուցանիշ է քրդական մշակույթի համատարած պահպանումը։ Դիարբեքիրում լայնորեն տարածված են քրդական երաժշտությունը, գրականությունը, խոհանոցը ու ավանդույթները։ Դիարբեքիրում անցկացվող մշակութային և գեղարվեստական միջոցառումները հիմնականում կենտրոնանում են քրդական մշակույթի վրա։
Արդյունքում կարելի է ասել, որ Դիարբեքիրը քրդական քաղաք է թե՛ ժողովրդագրական, թե՛ մշակութային առումներով։
Թարգմանեց Տիգրան Չանդոյանը
Akunq.net
Leave a Reply